Triyaj tarihi

 Triyaj

Evet, bir sağlık çalışanı olarak sık sık karşınıza çıkan bir kelime triyaj.....

Ben bir eğitmen olarak, öğrencilik yıllarımdan ve hatta lisansüstü eğitimlerimden kalma bir alışkanlığımı her zaman öğrenmem gereken yeni konularda kullanmaya çalışırım.

Bunun nedeni, eğer bir kelime veya konu öğrenecekseniz, bunun nereden çıktığı, ne işe yaradığı, neden böyle bir kelime yada olgunun olduğunu kökenine inerek anlamanız gerektiğidir.. Bunu yaparsanız asla unutmayacaksınız. Ve bu konuyu mesleki hayatınızda kullanırken gerçek anlamına en uygun kullanma şansınız olacak. Ayrıca kullanırken zevk alacaksınız.

Gelelim konumuza; triyaj, bu kelimeyi kitabi bilgi olarak anlatırız. Bir kaç formül veririz vesaire buna göre kullanacaksınız deriz. Sınavlarda da hep sorarız. Ben bunların dışında bir anlatım ile gideceğim. Nedir, nereden çıkmış, neden ihtiyaç duyulmuş.... gelin bakalım beraber..

Kelimeler için şu tarihte başladı demek aslında yanlış olur. İllaki varmıştır öncesinde bu olay, başka kelimeler, başka ifadeler ile kullanılıyormuştur. Veya bambaşka bir amaca güzelce hizmet ederken bir diğer alan da da yararlı olabileceğine karar kılınmış olabilir.

Triyaj; kökeni Fransızca olan bir terim, üçe bölme anlamı taşıdığı söyleniyor. Bu kelimeyi Japonlarda kullanmış, Romalılar da kullanmış, Napolyon'da kullanmış....

Mesela Japonya'da kahve çekirdeklerini sınıflandırmak için kullanmışlar bu kelimeyi, Gene İngiltere'de benzer şekilde kahvelerini sınıflandırmak için triyaj kullanmış.... Demek ki ortak bir anlam var ''sınıflandırmak'' güzel bir başlangıç kelime için ve konumuz için...

1700'lü yıllarda Britanya'da yün ürünleri de gene bu sistemle kalite bakımından sınıflandırılmış, hatta Napolyon savaş taktiklerinde triyaj kullanarak yaptığı askeri sınıflandırmalardan çok fazla yararlanmış.

Elbette ilk önce savaş alanlarında askeri tıp ile tıbbın içine girmiş triyaj. Komutan sağlık çalışanları, yararlıları ayırabilmek adına bu sistemi kullanmaya başlamış. Gene ilk olarak Napolyon'un ordusunda olduğu söylenir bu olayın.

Triyajdan önce, bir sistem olmadığından yaralı askerler ile ilgilenmek çok karmaşık olurmuş. Bu karmaşıklık sağlık hizmeti alamayan ve neredeyse ölüme terk edilmiş yaralı askerlere neden olmuş uzun süre. 

Triyaj ile birlikte hasta ayırma, sağlık hizmeti ayırma ve sağlık hizmeti için zamanı doğru kullanma başlamış. Bunun faydaları görüldükçe üzerinde daha fazla durulmaya başlanmış.

İlk kullanılan sistem Fransız ordusu tarafından kullanılmış ve üç kategoride yaralı askerleri ayırmışlar;  çok tehlikeli şekilde yaralananlar, az tehlikeli şekilde yaralananlar ve hafif yaralananlar şeklinde ayrılmış yaralılar.

Buradan anlıyoruz ki; sayısı fazla olan ürünleri sınıflandırmak bu kahve olur, pamuk olur veya başka herhangi bir şey olur. Zamandan tasarruf sağlıyor. Burada asıl amacın sınıflandırmak olduğunu, sınıflara ayrılmış aynı türden insan veya nesnenin yapılması gereken işlemleri daha kolay ve kategorize ettiği en temel anlam olarak karşımıza çıkıyor.

Triyaj o zamanlar savaş alanlarında kullanılmış, günümüzde ise acil servislerde, afetlerde, aniden artan başvurularda kullanılıyor. 

Triyaj, ülkelere, illere, durumlara, hatta hastanelere göre değişen şekillerde karşınıza çıkabilir ancak mantık her zaman aynıdır.

Triyaj, acil servislerde yoğunluk arasında hastaları önceliklendirmede, bir afet sırasında hastaları sınıflandırma ve sevk etmede kullanılabilir.

Eldeki kaynaklar mevcut duruma az gelmeye başladığında triyaj gibi sistemler kullanılarak hem eldeki kaynakları düzenli kullanmamızı, hem de az kaynakla çok sayıda yaralı ve hastaya hizmet vermemiz sağlanabilir.

Konu ilgimi çekti biraz daha bilgi istiyorum diyenler buradan devam edebilir.