Bu makale, neredeyse her hastanın deneyimlediği, sübjektif ancak yaşam kalitesini derinden etkileyen Yorgunluk tanısının yönetimini kapsamaktadır. Yorgunluk, dinlenme ile rahatlamayan, fiziksel ve zihinsel çalışma kapasitesinin azalmasıyla karakterize, kendi kendine tanınan ezici bir durumdur. Hemşirelik öğrencileri olarak, yorgunluğun sadece fiziksel değil, aynı zamanda duygusal ve çevresel faktörlerle de ilişkili olduğunu bilmeniz, bütüncül bir bakım planı hazırlamanızı sağlayacaktır. Bu rehber, NANDA International 2024-2026 sınıflandırmasına göre güncellenmiştir.
1. Teorik Temeller: Yorgunluk ve Etiyolojik Faktörler
Tanım: Yorgunluk, bir bireyin ezici bir sürekli yorgunluk hissi yaşadığı ve dinlenme ile rahatlamayan fiziksel ve zihinsel çalışma için azalmış kapasite yaşadığı, kendi kendine tanınan durumdur.
A. Etiyolojik Faktörler (Olası Nedenler)
Yorgunluğun birden fazla nedeni olabilir ve genellikle birbirini tetikleyen faktörlerdir:
Fizyolojik/Biyokimyasal: Son fiziksel hastalık, ağrı, anemi, yetersiz beslenme (protein, vitamin eksiklikleri veya demir eksiklikleri), ilaçların yan etkileri (beta blokerler, sakinleştiriciler).
Uyku Düzeni: Uyku yoksunluğu ve uyku sırasındaki zorluklar, yorgunluğun gelişmesine katkıda bulunan temel faktörlerdir.
Psikolojik/Duygusal: Depresyon, duygusal stres ve anksiyete, kişinin yorgunluk seviyesini artırarak bir kısır döngü yaratır.
Yaşam Tarzı: Evde veya işte genişletilmiş sorumluluklar ve talepler, yetersiz egzersiz veya aşırı fiziksel efor.
B. Değerlendirme Verileri ve İzlem
Yorgunluk subjektif bir şikayet olduğu için, değerlendirmede nesnel ölçümlerle birlikte hastanın öznel algısı da alınmalıdır:
Niceliksel Puanlama: Hastanın yorgunluk ciddiyetini belirlemek için 1'den 10'a kadar olan niceliksel bir puanlama ölçeği kullanılmalıdır. Bu sistem, zaman içindeki değişiklikleri takip etmeyi sağlar.
Laboratuvar Testleri: Hemoglobin/Hematokrit (Anemi kontrolü), Kan şekeri ve dinlenme/aktivite ile oksijen satürasyonu gibi fizyolojik önlemler kontrol edilmelidir.
Aktiviteye Tepki: Kan basıncı, solunum hızı veya kalp atış hızındaki herhangi bir değişiklik gibi aktivitelere karşı fizyolojik reaksiyon gözlenmelidir. Tolerans, hastalığın ilerlemesi, beslenme durumu ve sıvı dengesine bağlı olarak değişir.
2. Hemşirelik Bakım Planı Formunun Doldurulması
Bu bölüm, size iletilen HEMŞİRELİK BAKIM PLANI FORMUndaki standartlara ve terminolojiye uygun olarak doldurulmuştur.
HASTANIN ADI-SOYADI: [Hastanın Adı-Soyadı]
YAŞ: [Yaş]
TARİH: 04.11.2025
SEMPTOM: Dinlenme ile rahatlamayan sürekli yorgunluk, aktivite sonrası uzun süre toparlanamama, uyku bozuklukları.
HEMŞİRELİK TANISI: Yorgunluk (Fatigue)
AMAÇ (NOC)
Hasta, yorgunluk seviyesini niceliksel ölçekte azaltacaktır.
Hasta, günlük aktivite periyotlarını dinlenme periyotlarıyla dengeleyen bir program geliştirecektir.
Hasta, dinlenmiş hissettiğini bildirecek ve uyku düzenini iyileştirecektir.
HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ (NIC)
Hemşirelik girişimleri, enerji tasarrufu yöntemlerini öğretmeye, uygun dinlenme sağlamaya ve yorgunluğun altta yatan nedenlerini gidermeye odaklanır.
| Uygulama Zamanı | HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ | Gerekçeler (Eğitim Amaçlı) |
| 08-16 | Enerji Kaydı ve Planlama: Hastayı en az 1 hafta boyunca 24 saatlik bir yorgunluk veya aktivite kaydı tutmaya teşvik ettim. | Bu kayıt, hastanın gereksiz enerji çıkışını fark etmesine ve en az yorgun hissettiği zamanları belirlemesine yardımcı olur. |
| 08-16 | Program Geliştirme: Hastaya günlük aktivite ve dinlenme için bir program geliştirmesine yardımcı oldum. Aktivite periyotlarını dinlenme periyotlarıyla dengeleme önemini vurguladım. | Bu plan, hastanın tercih ettiği aktiviteleri yorgunluk seviyesini artırmadan tamamlamasına yardımcı olur. |
| 16-08 | Çevresel Kısıtlama: Özellikle dinlenme ve uyku için planlanan zamanlarda çevresel uyaranları (gürültü, canlı aydınlatma, fazla ziyaretçi) kısıtladım. | Fiziksel çevredeki dikkat dağıtıcı unsurlar rahatlamayı ve uykuyu bozarak yorgunluğa katkıda bulunur. |
| 08-16 | Enerji Tasarrufu Eğitimi: Hastayı görevleri başkalarına devretme, öncelikleri belirleme ve iş-dinlenme-çalışma programı düzenleme gibi enerji tasarrufu yöntemlerini öğrenmesi için destekledim. | Enerji tasarrufu, hastanın mevcut enerjiyi önemli faaliyetleri tamamlamak için kullanmasını sağlayan kritik bir yöntemdir. |
| 16-08 | Bütünleştirici Konfor: Sağduyulu bir dokunuş (masaj) ve soğuk duş gibi rahatlık sağlayıcı yöntemler önerdim. | Bu yöntemler, gevşemeye yol açan sinir enerjisini azaltabilir. |
| 08-16 | Fiziksel Aktivite: Hastanın tolere ettiği seviyede, uygun bir egzersiz kondisyon programını teşvik ettim. | Koşulsuzluğun neden olduğu yorgunluk, aerobik ve kas güçlendirici egzersiz kullanılarak geliştirilebilir. |
| 16-08 | Duygusal Destek ve İfade: Yorgunluk ile yaşamanın hem fiziksel hem de duygusal olarak zorlayıcı olduğunu kabul ettim ve duyguların sözlü ifade edilmesini teşvik ettim. | Yorgunlukla ilişkili kaygı ve depresyonu azaltarak başa çıkmaya yardımcı olur. |
Değerlendirmeler (Pazar)
Bakım formundaki Değerlendirmeler (Tarih) sütununa aşağıdaki kodlamalar kullanılarak günlük durum takibi yapılacaktır:
1. PROBLEM GİDERİLDİ
2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ
3. PROBLEM DEVAM EDİYOR
Örnek Değerlendirme Kaydı:
"Pazar 16:00: Hasta, sabah saatlerinde yorgunluk puanının 10 üzerinden 4'e düştüğünü bildirdi (Girişte 8 idi). Günlük aktivite ve dinlenme programına uyum sağladı. Öğle yemeğini tek başına tamamlayabildi. (2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ)"
📚 Güncel Kaynakça
Hemşirelik girişimlerinin kanıta dayalı olmasını destekleyen başlıca kaynaklar:
NANDA International: Herdman, T. H., & Kamitsuru, S. (Eds.). (2024). NANDA International Nursing Diagnoses: Definitions and Classification, 2024-2026.
Klinik Kılavuzlar (Örnek): Onkoloji, Kardiyoloji veya Uyku Bozuklukları alanındaki güncel yorgunluk yönetimi kılavuzları.
 BAKIM PLANI: Enerji Yönetimi ve NANDA-I 2025 Güncel Rehberi){kind=link}