ERİŞKİN TEMEL YAŞAM DESTEĞİ; CPR
Erişkin temel yaşam desteği ve otomatik eksternal defibrilasyon
Erişkin kardiyak arrest hastalarda resüsitasyon başlangıcında kullanılan tekniklerle ilgili rehber.
Bu rehber 2015 de yapılan son değişiklikler ile beraber güncel bir rehberdir. ERC bu güncellemelerin sağlanmasında büyük katkıları olan bir kuruluştur ve yaklaşık 4 yılda bir güncelleme yapar. Yeni güncelleme olunca biz de güncelleme yapacağız.
Bu bölüm, TYD ( havayolu, solunum ve koruyucu cihaz dışı malzeme kullanmadan dolaşım desteği) ve OED kullanımını içerir.
Rehberler TYD/OED için ILCOR 2015 Bilim ve tedavi Önerileri Uzlaşısını temel almaktadır.
Kardiyak arrest
Ani kardiyak arrest Avrupa’daki ölümlerin önde gelen nedenlerindendir. Kalp ritmi analizinde ani kardiyak arrestlerin yaklaşık %25-50’ sinde başlangıç ritmi ventriküler fibrilasyon (VF) dur, fakat kollapstan sonra ritm kaydedildiğinde, özellikle ortamda OED olduğunda VF oaranı %76’ ya çıkmaktadır.
VF ye bağlı kardiyak arrestte önerilen tedavi derhal KPR başlanması ve erken elektriksel defibrilasyondur.
Kardiyak neden dışı kardiyak arrestlerde altta yatan solunumsal nedenler, boğulma gibi (çocukların çoğunda olan) ve asfiksidir. Bu kazazedelerde başarılı bir resüsitasyon için kurtarıcı soluklar göğüs kompresyonları kadar önemlidir.
Yaşam zinciri
Aşağıdaki şekil, bir resüsitasyonun genelinin özetidir. Şimdi bu maddeleri tek tek sırasıyla biraz açalım.
1: Erken tanı ve yardım çağrısı
Göğüs ağrısı olan bir hastanın kardiyak kökenli bir ağrıya sahip olduğunun anlaşılması ve hasta kollaps olmadan once acil servise haber verilmesi ile tıbbi yardım daha erken ulaşır, hatta kardiyak arrest gerçekleşmeden önce 112 yanımızda olabilir. Hastanede isek, bu durumda mavi kod prosedürü benzer uygulamadır.
Kollaps ne demek? Kollaps, vücudun sönmesi, çökmesi anlamındadır. Damarlar genişler, kan toplanır bu damarlarda ve vücudun normal tonusu kaybedilir. Helle gibi olmuş derler ya işte bunun gibi bir durum.
Kardiyak arrest gerçekleştiğinde; erken tanı, acil yardım sisteminin hızlı aktivasyonu ve halk KPR sinin biran once başlatılması, kritik öneme sahiptir. Yani sağlıkçı olmasanız dahi CPR ın başlatılması çok önemli.
Erken tanı nasıl konulacak? Anahtar gözlem verileri yanıtsızlık ve normal olmayan soluma şeklidir. Bu iki durum var ise muhtemel arrest ile karşı karşıyasınız.
2: Tanık olanların erken KPR uygulaması
KPR’un erken başlaması kardiyak arrest sonrasında sağ kalımı üç dört kat artırır.
Eğer yapılabiliyor ise göğüs kompresyonları, ventilasyon ile birlikte yapılmalıdır.
112 'yi arayan kişi eğitimli ise; 112 tarafından telefon ile desteklenerek ve yönlendirilerek ekipler gelene kadar CPR yapması sağlanmalıdır.
Özetle; CPR bir şekilde başlanmalı, ne kadar erken o kadar iyi.
3: Erken defibrilasyon
Kollapstan sonraki 3-5 dakikada yapılan defibrilasyon ile sağ kalı ornaları %50–70’e dek yükselir.
Nasıl olacak peki bu? 112 hemen olay yerine 3-5 dakikada gelebilir mi? Çok zor. İşte burada devreye OED giriyor. OED'nin yaygınlaşması ve halka kullanılması yönünde eğitim verilmeli.
Halk ve OED sayesinde erken defibrilasyon yapılmalı.
4: Erken ileri yaşam desteği ve standardize resüsitasyon sonrası bakım
Eğer resüsitasyon başlangıcındaki girişimler başarısız ise ileri yaşam desteği, hava yolu yönetimi, ilaçlar ve olası nedenin düzeltilmesi gereklidir.Kardiyak arresti nasıl tanıyacağız?
Kardiyak arrestin tanınması tartışmalıdır. Hem kurtarıcılar hem de acil çağrı merkezindeki yanıt verenler (acil tıbbi komuta control) yaşam zincirini active ederken kardiyak arresti doğru olarak tanımalıdır.
Karotis nabız kontrolünün ( ya da digger nabızların) dolaşımın varlığı ya da yokluğunu onaylamada yetersiz kaldığı kanıtlanmıştır.
Kardiyak arrestten sonraki ilk dakikalarda kazazedelerin %40’ ında agonal solunum görülür ve kardiyak arrest bulgusu olarak kabul edilir.
Agonal solunum; zorla alınan, gürültülü ve iç çekme tarzındadır. Bir video ekleyeyim agonal solunuma bir bakın.
Temel yaşam desteği sırasında agonal solunum varlığı dikkate alınmalıdır. Kazazede yanıtsız ve normal solumuyorsa ortamda bulunan kişi tarafından kardiyak arrestten şüphelenilmeli ve KPR başlatılmalıdır.
Herhangi bir hastada kasılma nöbetleri olursa kardiyak arrestten şüphelenilmelidir.
Acil tıbbi komutanın rolü
Komutadakilerin kardiyak arresti tanıması
Yanıtsız ve normal solumayan hastanın kardiyak arrest olduğu tahmin edilmelidir. Agonal solunum sıklıkla bulunur ve 112 yi arayan insanlar yanlışlıkla kazazedenin halen normal soluduğunu sanabilirler.Arayanlara; agonal solunumun ayrımı ve önemi hızlıca anlatılmalı, böylece kardiyak arrestte tanımayı ve telefon KPR desteğini artışmış olurlar.
Acil arama kasılması olan bir kişi ile ilgili ise, arayan kişi kazazedenin epilepsi öyküsü olduğunu söylemese de kardiyak arrestten kuvvetle şüphe duymalıdır.
Komuta kontrol destekli KPR
Kurtrıcı ile KPR uygulama oranları birçok toplumda düşüktür.Komuta kontrol destekli (telefon KPR) hastaya uygulanan KPR oranlarını artırmaktadır ayrıca ilk KPR için süreyi azaltmakta, uygulanan göğüs kompresyonlarının sayısını artırmakta ve tüm hasta gruplarında hastane dışı kardiyak arrestler sonrasında taburculuğu artırmaktadır.
Eğtitimli bir uygulayıcı KPR yapana dek komutadakiler tüm kardiyak arrest şüphesinde telefon ile KPR sağlamalıdır.
Erişkin kazazedede eğer arayan kişi ne yapması gerektiğini bilmiyorsa, komutadakiler sadece göğüs kompresyonları ile KPR bilgileri vermelidirler.
Eğer kazazede bir çocuk ise, komutadakiler hem ventilasyon hem de göğüs kompresyonları yapılması konusunda bilgilendirmelidirler.
Erişkin TYD
Buraya kadar olanlar, bir hastanın kardiyak arrest de halkın yapacakları idi. Şimdi biz eğitimli insanlar için olan kısma geçelim.
Hastayı gördün, değerlendirmeni yaptın. Ne yapacaksın? Önce güvenlik. Güvenli bölgeye geçtin;
Havayolunun açılması ve solunumun kontrolü
Eğitimli uygulayıcı kollaps haldeki kazazedenin normal soluyup solumadığını hızla değerlendirir.
Baş geriye çene yukarı tekniği ile eğer hastada travma varsa çene itme manevrası ile hem solunum yolunu açarsınız hem de değerlendirmenizi yaparsınız.
112'yi arama
Erken 112 aktivasyonu önemli, yakında OED var mı? bu soruyada 112 cevap verebilir.
Göğüs kompresyonlarına başla
Erişkin CPR gerekliliğinde primer kardiyak neden oldukça yüksek orandadır. CPR ventilasyondan önce göğüs kompresyonları ile başlamalıdır.
1- kompresyonları göğsün ortasına uygula
2- yaklaşık 5 cm derinliğe uygula, 6'yı geçme
3- hızın 100 - 120 / dakika olsun en az ara vererek uygula
4- her kompresyondan sonra göğsün geri gelmesine izin ver, heyecan yapma, aşırı hızlı olma, göğüse yaslanıp kalma
SIK SORULAN SORULAR
El nerede olacak?
Eskiden elin yeri için çok karmaşık bir durum vardı. Şimdi diyorlar ki elinin ayasını göğsün ortasına koy diğerinide üzerine koy CPR a başla.
Hastanın yan tarafında diz üstü çökmek daha iyi ancak sıkışmış hasta, yer olmaması gibi durumlarda hastanın ayak ucundan veya baş ucundan da CPR yapabilirsin. Yeter ki yap.
Kompresyon derinliği
Yani bunu ölçmen zor ancak göz kararı 5 cm en iyi sonucu alırsın. 6 cm geçme ki hastaya zarar en az olsun.
Göğüs kompresyonlarında en az kesinti
10 saniyeden az olacak. Ne kadar az o kadar iyi.
Düz zemin
Zemin düz olursa CPR etkili olur, yatak ve benzeri zeminde etkili olmaz. Sırt tahtası da kullanılabilir, ancak yerleştirirken çok ara verme.
Göğüs duvarının geri dönüşü
Bazen heyecanlanıyoruz. Belki çok hızlı yapıyoruz belki de yoruluyor ve kendimizi kaptırıp göğsün geri dönüşüne izin vermiyoruz.
Bası sonrası göğsü olabildiğince serbest bırakacağız, elimizi ayırmadan tabi ki, bırakalım eski haline gelsin kan dönüşü etkin olsun.
Kurtarıcı soluk
Tidal volüm yaklaşık 500- 600 ml, pratikte bu göğsün kalkması görünür biçimde olana dek üfledir.
Bunu 1 saniyede yapmak amaçlanır ancak çok hızlı yada güçlü soluk vermemek gerekir.
İki soluk vermek için verdiğiniz ara 10 saniyeyi geçmemelidir.
Kompresyon ventilasyon oranı
Oran 30/2 dir.
Yalnızca kompresyon ile CPR
Yalnız kompresyonla yapılan CPR dahi etkili olmuş ama bu çalışmalar çok yeterli değil.
Olay şu; Yapabiliyorsan yap ama yapamıyorsan kompresyon kesin olmalı ve yeterli olabilir.
Ancak eğer boğulma gibi asfiksi nedenli bir arrest var ise veya çocuklarda işlem yapıyorsan kurtarıcı soluk vermelisin.
Aynı zamanda 112 geç kaldı, kompresyon yapıyorsun ama zaman hayli uzadı, bu durumdada soluk vermek gerekir.
OED kullanımı
CPR a devam edeceksiniz, varsa OED bağlanacak, eğitimli olmayanlarda dahi defibrilasyon için etkili bir alet.
Ritmi tanıyor, sizi uyarıyor ve defibrile ediyor.
8 yaş altı için pediyatrik ped gereklidir.
Defibrilasyondan önce CPR
Defibrilatör yada OED bulunup takılana dek CPR yapılacak, ama CPR yapıyorum diye de ritim kontrolü ve defibrilasyon ertelenmeyecek.
Ritim kontrolleri arasındaki süre
2 dakikada bir kompresyona ara verip değerlendirme yapılacak
Hasta arrest değilmiş! CPR yaptık ne olur?
Bu soru aklınıza gelir yada yakınlarınız size sorar. Bir çok insan biz arrest olduğunu bilemedik bir şey olmasın diye kalp masajı yapmadık diyebilir.
Ancak ciddi zarar oldukça nadir görülmüş. Halk zararlı olacak diye CPR dan geri durmamalıdır.
Buraya kadar size CPR ın temellerinden bahsettik. Diğer yazılarımız bu temel yaşam desteğinin sonraki aşamalarından oluşacak.
Yazılarımız eklendiğinde buraya linkler konulacaktır.
AHA 2020 güncellemeleri için tıklayın
Yorumlar