Her Hemşirenin Bilmesi Gereken Acil Yardım

(ERC 2025 Kılavuzu ile Güncellenmiş Sürüm)

Acil bir durumla karşı karşıya kaldıklarında hemşirelerin ne yapacaklarını bilmeleri çok önemlidir.
Bir trafik kazası mağduru, yanık, kırık veya solunum güçlüğü olan biriyle karşılaştığımızda doğru müdahaleyi yapabilmek hayat kurtarır.
Bu vakalar her gün yaşanır ve çoğu zaman hemşirelerin ilk yardım bakımını sağlamaları beklenir.
Hem sakin kalmayı hem de yardım gelene kadar yapılması gerekenleri bilmek mesleki sorumluluğumuzdur.

1. Temel Bilgiler

Herhangi bir müdahale yapmadan önce olay yeri güvenliğinden emin olun.
Önce kendinizi, sonra hastayı koruyun. Ardından birinden 112 Acil hattını aramasını isteyin.
Yalnızsanız, kısa ve etkili şekilde yardım isteyin, temel yaşam desteğine başlayın ve ardından 112’yi arayın.

Kontrol etmeniz gereken ilk adımlar:

• Hava yolu açık mı, tıkanıklık var mı?

• Solunum normal mi?

• Şiddetli kanama var mı?

2. Kanama ve Yaralar

Kesikler ve sıyrıklar enfeksiyon ve komplikasyon riskine karşı dikkatle temizlenmelidir.
İlk olarak yarayı temizleyin ve kanamayı durdurun. Soğuk, temiz su kullanılabilir.
Temiz bir bez veya gazlı bezle nazik ama sıkı basınç uygulayın.
Bez kanla ıslanırsa çıkarmayın, üzerine yenisini koyarak baskıya devam edin.

Koruyucu eldiven kullanın veya elinize bariyer koyun.
Kırık şüphesi varsa uzvu hareket ettirmeyin.
Yarayı kalp seviyesinin üzerine kaldırmak kanamayı azaltabilir.

3. Burun Kanaması

Burun kanamaları genellikle alerji, enfeksiyon veya tansiyon artışına bağlıdır.
Kanama 20 dakikadan uzun sürerse acil tıbbi yardım gerektirir.

Kişiyi dik oturtun ve öne eğin.
Bu, kan basıncını azaltır ve kanın mideye gitmesini önler.
Baş parmak ve işaret parmağıyla burnun yumuşak kısmını 10–15 dakika sıkın.
Burun köprüsüne soğuk uygulama (buz torbası) kanamayı azaltabilir.

4. Boğulma

Kısmi tıkanmada kişi öksürüyorsa müdahale etmeyin, öksürmesini teşvik edin.
Tam tıkanmada kişi nefes alamaz, ses çıkaramaz.

Bilinci açık kişide:

• Arkasına geçin, iki omuz arasına 5 kez sırt vuruşu yapın.

• Tıkanıklık devam ederse 5 kez karına bastırma (Heimlich manevrası) uygulayın.

• Bilinç kaybı olursa CPR’a başlayın.

Yabancı cismi parmakla körlemesine çıkarmaya çalışmayın.

5. Bilinçsizlik

Kişi yanıt vermiyorsa 112’yi arayın ve asla yalnız bırakmayın.
ABC kontrolü yapın: hava yolu, solunum, dolaşım.
Solunumu varsa yan pozisyona getirin, kusma riskini azaltın.
Soğuk algılarsa, üzerini örtün ve yardım gelene kadar izleyin.

6. Şok

Şokta vücut organları yeterli kan alamaz.
Hemen yardım çağırın ve kanamayı kontrol edin.
Kişiyi sırtüstü yatırın, bacaklarını 30 cm kadar kaldırın.
Sıcak tutun, ani hareketlerden kaçının.
Solunumu bozulursa CPR’a hazırlıklı olun.

7. Kafa Travması

Baş darbesi sonrası baş ağrısı, mide bulantısı, bilinç bulanıklığı görülebilir.
112’yi arayın, hava yolunu kontrol edin.
Nefes alıyorsa yan pozisyona getirin, baş ve boynu destekleyin.
Kafa travmasında boynu oynatmayın.

8. Yanık

Üç temel ilke: Soğut, Temizle, Ört.

• Soğut: 15–20 dakika akan su altında tut.

• Temizle: Kimyasal madde veya yapışan cisim varsa uzaklaştır.

• Ört: Yapışmayan temiz bir örtüyle kapat.

Buz kullanmayın. Kimyasal yanıklarda uzun süre yıkama gerekebilir.

9. Zehirlenme

Hemen 112’yi arayın.
Kendi güvenliğinizi sağlayın, neyle zehirlendiğini belirlemeye çalışın.
Bilinçliyse kusturmaya çalışmayın, ağızdan bir şey vermeyin.
Bilinçsizse yan pozisyona getirin, nefes kontrolü yapın.

10. Böcek veya Arı Sokması

İğne derideyse kredi kartı gibi bir nesneyle dikkatlice çıkarın.
Şişme ve ağrı normaldir, ancak nefes darlığı, yüz şişmesi veya karın ağrısı varsa anafilaksi riski vardır.
Hemen 112’yi arayın.
Kişi alerjisine yönelik adrenalin oto-enjektörü taşıyorsa uygulanmasına yardım edin.
Nefes almıyorsa CPR’a başlayın.

11. Kardiyak Arrest (Kalp Durması)

Kişi tepkisiz, nefes almıyorsa kalp durmasından şüphelenilir.
Önce 112’yi arayın, sonra CPR’a başlayın:

• Göğsün ortasına, dakikada 100–120 ritimle, 5–6 cm derinliğinde bası yapın.

• Solunum eğitimliysen, 30 bası – 2 nefes şeklinde uygulayın.

• Otomatik defibrilatör (AED) varsa kullanın.

12. Sıcak Çarpması

Vücut ısısının tehlikeli şekilde yükselmesiyle organlar zarar görebilir.
Hemen yardım çağırın.
Kişiyi gölgeye alın, giysilerini çıkarın, soğuk suyla veya ıslak bezle serinletin.
Buz banyosu uygulanabiliyorsa etkili olur.
Amaç: Vücut ısısını 39°C’nin altına düşürmek.

13. Hayvan Isırıkları

Ellerinizi yıkayın, yarayı bol su ve sabunla temizleyin.
Kanama varsa bası uygulayın, bölgeyi yükseltin.
Isırık küçük olsa bile tetanoz ve kuduz riski açısından tıbbi değerlendirme gerekir.
Yarayı kapatmayın, temiz tutun.

14. Göz Yaralanmaları

Göze cisim battıysa çıkarmayın.
Göz kapağına veya göze baskı yapmayın.
Her iki gözü de steril bezle kapatarak hareketi azaltın.
Şiddetli ağrı veya görme kaybında acil yardım isteyin.

15. Astım Atağı

Astım; stres, enfeksiyon veya alerjiyle tetiklenebilir.
Kişi konuşamıyor, nefes darlığı varsa 112’yi arayın.
Dik oturmasına yardım edin, inhalerini kullanmasını sağlayın.
Nefes kesilirse CPR’a başlayın.

16. Kırıklar

Kırık bölgesinde ağrı, şekil bozukluğu, şişlik olabilir.
Kanama varsa durdurun.
Bölgeyi sabitleyin, hareket ettirmeyin.
Buz uygulaması şişliği azaltabilir.
Kırık açık ise üzerine temiz bez koyarak kapatın.

17. Omurga Yaralanmaları

Baş-boyun yaralanması olan kişilerde omurga hasarı düşünülmelidir.
Kişiyi hareket ettirmeyin, 112 çağırın.
Boynun iki yanına havlu koyarak sabitleyin.
Kusma veya nefes sorunu varsa iki kişiyle birlikte dikkatlice yan çevirin.

18. Aşırı Doz ve Zehirli Madde Alımı

Kişide dengesizlik, morarma, yavaş nefes, bilinç kaybı varsa aşırı doz şüphesi vardır.
Ambulans çağırın, nefes alıyorsa yan yatırın.
Kusturmaya çalışmayın.
Yakınında ilaç kutusu varsa sağlık ekibine verin.
Nefes durursa CPR uygulayın.
Eğitimliysen nalokson kullanılabilir (opioid aşırı dozunda).

19. Hipotermi (Soğukta Donma)

Soğuğa uzun süre maruz kalmak vücut ısısını tehlikeli seviyeye düşürür.
Kişiyi sıcak bir ortama alın, ıslak kıyafetleri çıkarın.
Yavaş ısıtın, battaniyeyle sarın.
Hızlı ısıtma kalp ritim bozukluğu yaratabilir.
Nefes almıyorsa CPR başlatın.

Sonuç

Bu anlattıklarımız, her hemşirenin ve sağlık çalışanının bilmesi gereken temel acil yardım uygulamalarıdır.
Hayat kurtarmanın yolu çoğu zaman doğru zamanda basit ama doğru adımları atmaktan geçer.
Soğukkanlılık, bilgi ve güvenli yaklaşım, her durumda fark yaratır.