🛁 ÖZ BAKIM EKSİKLİĞİ BAKIM PLANI: Fonksiyonel Bağımsızlık ve Rehabilitasyon Odaklı Girişimler (2025 Kılavuzu)
Bu makale, hemşirelik bakımının temel hedeflerinden biri olan Öz Bakım Eksikliği tanısının yönetimini detaylıca ele almaktadır. Öz bakım, bir bireyin kişisel refahını sürdürmek için yaşam boyu bağımsız olarak gerçekleştirdiği aktivitelerdir. Bir bireyin günlük yaşam aktivitelerini ($\text{ADL}$) yerine getirmede zorluk yaşaması, genellikle bir hastalık, travma sonrası iyileşme veya depresyon gibi psikolojik durumlardan kaynaklanabilir. Hemşirelikte bu alandaki temel amaç, hastanın mümkün olan en yüksek bağımsızlık düzeyine ulaşmasına yardımcı olmaktır.
1. Teorik Temeller: Öz Bakım ve Bağımsızlık
Tanım: Öz Bakım Eksikliği, bir bireyin kişisel bakımını (yemek yeme, banyo yapma, giyinme, tuvalet) bağımsız olarak gerçekleştirme yeteneğinin veya istekliliğinin kısmen veya tamamen bozulmasıdır.
A. Etiyolojik Faktörler (Risk Kaynakları)
Eksikliğin nedenini doğru belirlemek, en etkili müdahaleyi seçmek için kritiktir:
Fiziksel Kısıtlılıklar: Zayıflık, üst ekstremite tutulumu, hareket kısıtlılığı, görsel problemler.
Bilişsel Kısıtlılıklar: Bilişsel bozukluk, değişen yargı yeteneği veya dürtüsel davranışlar.
Duygusal Durumlar: Depresyon veya ilgisizlik; hastalar kişisel bakım faaliyetlerinde bulunma ilgisine sahip olmayabilirler.
Rehabilitasyon İhtiyacı: Ameliyat sonrası iyileşme veya nörolojik hasar sonrası geçici sınırlamalar.
B. Değerlendirme ve İzlem Araçları
Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçeği ($\text{FBÖ}$): $\text{FBÖ}$ gibi standart bir değerlendirme aracı kullanılarak hastanın günlük olarak gerçekleştirme gücü verimli ve dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidir. $\text{FBÖ}$, yemek yeme, banyo yapma, giyinme, tuvalet, ambulasyon ve merdiven çıkma gibi 18 kişisel bakım maddesini ölçer.
Yardımcı Cihaz İhtiyacı: Hastanın performansına olan güveni artırmak için yardımcı cihazlara (geniş saplı kaplar, yürüteçler, cırt cırtlı ayakkabılar) olan ihtiyacı değerlendirilmelidir. Taburculuk sonrası evde bakım ihtiyacı için Mesleki Terapist ile işbirliği önemlidir.
2. Hemşirelik Bakım Planı Formunun Doldurulması
Bu bölüm, size iletilen HEMŞİRELİK BAKIM PLANI FORMUndaki standartlara ve terminolojiye uygun olarak doldurulmuştur.
HASTANIN ADI-SOYADI: [Hastanın Adı-Soyadı]
YAŞ: [Yaş]
TARİH: 04.11.2025
SEMPTOM: Giyinme/Beslenmede Yardım İhtiyacı, Hareket Kısıtlılığı (ROM), Motivasyon Eksikliği.
HEMŞİRELİK TANISI: Öz Bakım Eksikliği (Self-Care Deficit)
AMAÇ (NOC)
Hasta, $\text{FBÖ}$'de gösterildiği gibi bağımsızlık düzeyini artıracaktır.
Hasta, kendi kendine bakım becerilerini gerçekleştirirken bağımsız olmaya çalışmanın güvenli sınırlarını belirleyecektir.
Hasta, kişisel hijyeni konusunda kısa vadeli hedeflere ulaşacaktır.
HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ (NIC)
Hemşirelik girişimleri, hastanın bağımsızlığını ve özgüvenini desteklemeye, aynı zamanda güvenli müdahaleyi sağlamaya odaklanır.
| Uygulama Zamanı | HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ | Gerekçeler (Eğitim Amaçlı) |
| 08-16 / 16-08 | Kademeli Bağımsızlık: Hastanın yapabildiği her faaliyette $\text{Maksimum Bağımsızlığı}$ teşvik ettim, ancak yapamadığı zaman yaralanmayı önlemek için uygun düzeyde yardım ettim. | Rehabilitasyonun amacı mümkün olan en yüksek bağımsızlık düzeyine ulaşmaktır. Uygun yardım düzeyi, hayal kırıklığını önler. |
| 08-16 | Hedef Belirleme ve Pekiştirme: Hastayla kısa vadeli, gerçekçi hedefler belirledim ve denenen tüm faaliyetler için olumlu pekiştirme (kısmi başarılara dikkat çekerek) sundum. | Olumlu pekiştirme devam eden çabaları teşvik eder ve hayal kırıklığını azaltır. |
| 16-08 | Rutin ve Zaman Yönetimi: Düzenli öz bakım rutinleri oluşturdum ve hastanın görevi tamamlaması için yeterli zaman tanıdım. | Yerleşik bir rutin, ezberlenir ve daha az çaba gerektirerek hastanın becerilerini düzenlemesine yardımcı olur. |
| 08-16 | Beslenme Desteği: Hastanın mümkün olan en kısa sürede kendi kendini beslemesine izin verdim (etkilenmemiş eli kullanarak). Uygun kaplar (geniş saplı kaşık) sağladım. | Kendi kendine beslenme özgüveni artırır. Yardımcı cihazlar başarı olasılığını genişletir. |
| 16-08 | Giyinme Desteği: Giyinme sırasında mahremiyet sağladım. Ayakkabılar için elastik bağcık/cırt cırtlı bantlar önerdim ve giyinmeden önce dinlenmesi için aktiviteler oluşturdum. | Mahremiyet, hastaların utanma korkusunu azaltır. Dinlenme, aşırı yorgunluk ve hayal kırıklığını önler. |
| 08-16 | Mobilizasyon ve Transfer: Maksimum yardıma ihtiyaç duyan hastalar için yürüyüş kemeri kullandım. Baston veya yürüteç gibi gezdirme cihazlarının kullanımını yönlendirdim. | Yürüyüş kemeri bakıcının yaralanmasını önlerken hasta desteğini en üst düzeye çıkarır. Uygun cihazlar güvenliği artırır. |
| 16-08 | Tuvalet Yönetimi: Tuvalet için önceki ve mevcut kalıpları değerlendirerek programa bu alışkanlıkları etkileyen bir tuvalet rutini dahil ettim. Tuvalete giderken mahremiyet sağladım. | Hastanın doğal kalıpları dikkate alınırsa bağırsak/mesane programının etkinliği artacaktır. Mahremiyet boşaltma yeteneğini artırır. |
| 08-16 | Aile Eğitimi: Aileyi, hastanın mümkün olduğunca öz bakım önlemleri almasına izin vermeleri için bilgilendirdim ve hasta yorulursa müdahale etmeleri için eğittim. | Bağımsızlık duygusunu yeniden canlandırır ve özgüveni geliştirir, ancak hastanın özerklik kazanma çabalarını engellemez. |
Değerlendirmeler (Pazar)
Bakım formundaki Değerlendirmeler (Tarih) sütununa aşağıdaki kodlamalar kullanılarak günlük durum takibi yapılacaktır:
1. PROBLEM GİDERİLDİ
2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ
3. PROBLEM DEVAM EDİYOR
Örnek Değerlendirme Kaydı:
"Pazar 16:00: Hasta, yardım almadan kendi kendine giyinebildi ve tuvalet rutinine uyum sağladı. $\text{FBÖ}$ puanında giyinme ve beslenmede bir artış gözlendi. Olumlu pekiştirmeye yanıt verdi. (2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ)"
📚 Güncel Kaynakça
Hemşirelik girişimlerinin kanıta dayalı olmasını destekleyen başlıca kaynaklar:
NANDA International: Herdman, T. H., & Kamitsuru, S. (Eds.). (2024). NANDA International Nursing Diagnoses: Definitions and Classification, 2024-2026.
Klinik Kılavuzlar (Örnek): American Nurses Association (ANA) veya ulusal Rehabilitasyon Hemşireliği kılavuzları.
1 yorum