🧠 DÜŞÜNCE SÜRECİNDE BOZULMA BAKIM PLANI: Sanrılar, Halüsinasyonlar ve Gerçeklik Yönetimi (2025 Rehberi)
Rahatsız Düşünce Süreçleri teşhisi , günlük yaşama müdahale eden algısı ve bilişi değişmiş bir kişiyi tanımlar. Sebepler, depresyon ve kişilik bozuklukları gibi biyokimyasal veya psikolojik rahatsızlıklardır.
Hemşireliğin odak noktası, rahatsız edici düşünmeyi azaltmak ve gerçeklik yönelimini teşvik etmektir. Çoğu zaman, yaşlı yetişkinlerdeki kafa karışıklığı , yaşlanmaya bağlanır. Yaşlı yetişkinde kafa karışıklığı, tek bir faktörden veya depresyon, bunama , ilaç yan etkileri veya metabolik bozukluklar gibi birden çok faktörden kaynaklanabilir . Depresyon, yaşlı yetişkinlerde demanstan daha sık düşünmede bozulmaya neden olur.
Nedenleri
Rahatsız Düşünme Süreçleriyle ilgili olabilecek bazı faktörler şunlardır :- Fizyolojik değişiklikler
- Yaşlanma
- Kafa yaralanmaları
- Hipoksi
- Enfeksiyonlar
- Yetersiz beslenme
- Biyokimyasal değişiklikler
- Alkol
- İlaçlar
- Madde bağımlılığı
- Psikolojik çatışmalar
- Kaygı
- Depresyon
- Duygusal değişiklikler
- Korku
- Keder
- Ruhsal bozukluklar
- Olgunlaşma
- İzolasyon
- Geç yaşam depresyonu
- Durumsal (Kişisel, Çevresel)
- İstismar (fiziksel, cinsel, zihinsel)
- Çocukluk travması
- İşkence
Belirti ve bulgular
Rahatsız Düşünce Süreçleri aşağıdaki belirti ve semptomlarla karakterizedir:- İç veya dış uyaranların yanlış yorumlanması
- Bilişsel eksiklikler (soyutlama, problem çözme, hafıza açıkları)
- Karışıklık / yönelim bozukluğu
- Sanrılar
- Dikkat dağınıklığı
- Halüsinasyonlar
- Dürtüsellik
- Uygunsuz sosyal davranış
- Rızaya dayalı doğrulama eksikliği
- Takıntılar
- Fobiler
- Ritüel davranış
- Şüphecilik
Hedefler ve Sonuçlar
Rahatsız Düşünme Süreçleri için ortak hedefler ve beklenen sonuçlar şunlardır :- Hasta gerçeklik yönelimini korur ve başkalarıyla net bir şekilde iletişim kurar
- Hasta, düşünme / davranıştaki değişiklikleri tanır.
- Hasta, davranışlarının olası yanlış yorumlamalarını ve başkalarının sözlü ifadelerini tanır ve açıklığa kavuşturur.
- Hasta, halüsinasyon / sanrılardan önce oluşan durumları tanımlar.
- Hasta halüsinasyonlar / sanrılar ile etkili bir şekilde başa çıkmak için başa çıkma stratejileri kullanır.
- Hasta ünite faaliyetlerine katılır.
- Hasta sanrılı materyali daha az sıklıkta ifade eder.
- Hasta, terapötik topluluk ortamında personel ve akranlarıyla uygun şekilde etkileşimde bulunur ve işbirliği yapar.
Bu makale, Şizofreni, Bipolar Bozukluk veya organik beyin sendromları (Deliryum, Demans) gibi durumlarda görülen Düşünce Sürecinde Bozulma tanısının yönetimini detaylandırmaktadır. Düşünce sürecinin bozulması, bireyin bilgiyi işlemesi, yorumlaması ve gerçeklikle tutarlı bir şekilde iletişim kurması yeteneğini derinden etkiler. Hemşirelikte bu durumun yönetimi, hastanın ve çevresindekilerin güvenliğini sağlamaya ve hastayı gerçekliğe yönlendirmeye odaklanır. Bu kapsamlı rehber, NANDA International 2024-2026 sınıflandırmasına göre güncellenmiştir.
1. Teorik Temeller: Düşünce Süreci, Psikoz ve Bilişsel Bozukluklar
Tanım: Düşünce Sürecinde Bozulma ($\text{Disturbed Thought Process}$), bireyin bilgiyi işleme, organize etme, yorumlama ve tepki verme yeteneğinde gözlenen karmaşa, düzensizlik veya sapmadır.
A. Etiyolojik Faktörler (Risk Kaynakları)
Bozulmaya yol açan nedenler genellikle nörolojik, psikiyatrik veya kimyasal kökenlidir:
Organik (Bilişsel) Nedenler: Demans, Deliryum (Akut Kafa Karışıklığı Sendromu), Kafa Travması, Enfeksiyonlar (ensefalit), Madde zehirlenmesi veya yoksunluğu.
Psikiyatrik Nedenler: Şizofreni, Paranoya, Bipolar Bozukluğun Manik Evresi.
Çevresel: Aşırı stres, duyusal aşırı yüklenme (yoğun bakım ortamı) veya duyusal yoksunluk (izolasyon).
B. Kritik Tanılayıcı Özellikler (Belirtiler)
Düşünce sürecinin bozulduğunu gösteren belirtiler, içerik (ne düşünüldüğü) ve form (nasıl düşünüldüğü) olarak ikiye ayrılır:
İçerik Bozuklukları:
Sanrılar (Delüzyonlar): Gerçekle bağdaşmayan, yanlış ve sarsılmaz inançlar (Örn: Perseküsyon/Kötülük görme sanrıları).
Halüsinasyonlar: Dış uyaran olmaksızın duyusal algılar (sesler duyma, görüntüler görme).
Form Bozuklukları (Düşünce Akışında Düzensizlik):
Fikir Uçuşması: Bir konudan hızla diğerine atlama.
Çağrışım Gevşekliği: Düşünceler arasında mantıksal bağlantı olmaması.
Konuşma Düzensizlikleri: Mantıksız konuşma, neolojizm (yeni kelimeler uydurma).
Diğer Belirtiler: Kısa dikkat süresi, hafıza bozuklukları, gerçeklikten kopma, huzursuzluk ve ajitasyon.
2. Hemşirelik Bakım Planı Formunun Doldurulması
Bu bölüm, size iletilen HEMŞİRELİK BAKIM PLANI FORMUndaki standartlara ve terminolojiye uygun olarak doldurulmuştur.
HASTANIN ADI-SOYADI: [Hastanın Adı-Soyadı]
YAŞ: [Yaş]
TARİH: 04.11.2025
SEMPTOM: Sanrılar (Perseküsyon), Huzursuzluk, Mantıksız Konuşma, Gerçeklikten Kopma.
HEMŞİRELİK TANISI: Düşünce Sürecinde Bozulma (Disturbed Thought Process)
AMAÇ (NOC)
Hasta, gerçek dışı inanç ve algılarını (sanrı/halüsinasyon) tanıyacaktır.
Hasta ve çevresindekiler için güvenli bir ortam sağlanacaktır.
Hasta, dikkatini toplayarak mantıklı ve amaca yönelik iletişim kurabilecektir.
HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ (NIC)
Hemşirelik girişimleri, güven oluşturmaya, hastayı gerçekliğe yönlendirmeye ve aşırı uyarımı azaltmaya odaklanır.
| Uygulama Zamanı | HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ | Gerekçeler (Eğitim Amaçlı) |
| 08-16 / 16-08 | Güvenlik ve Gözlem: Hastanın ajitasyon ve kendine/başkasına zarar verme riskini sürekli izledim. Çevresindeki potansiyel tehlikeleri kaldırdım (keskin cisimler, ilaçlar). | Güvenliğin sağlanması psikiyatrik acillerde birincil önceliktir. |
| 08-16 | Terapötik İletişim: Kısa, net, basit ve tutarlı cümleler kullandım. Konuşma sırasında hastayı nazikçe gerçekliğe yönlendirdim ("O sesleri duymuyorum, ama senin korktuğunu anlıyorum"). | Karmaşık iletişim, hastanın kafa karışıklığını artırır. Sanrılarla tartışmak yerine, hastanın duygusunu doğrulayarak gerçeklikten kopukluğu yönetmek esastır. |
| 16-08 | Çevresel Düzenleme: Hastayı düşük uyaranlı, sessiz ve düzenli bir odaya yerleştirdim. Aşırı gürültü ve karmaşadan kaçındım. | Aşırı duyusal uyarım (gürültü, canlı ışıklar), hastanın psikotik/bilişsel semptomlarını ve ajitasyonunu artırır. |
| 08-16 | Gerçeklik Yönelimi: Saat, tarih, yer ve personelin kim olduğu hakkında basit ve sık bilgiler verdim. Hastanın ailesinden tanıdık eşyalar (fotoğraf) getirmesini istedim. | Gerçeklik yönelimi, kafa karışıklığını sınırlandırır ve hastanın çevreye uyum sağlamasına yardımcı olur. |
| 16-08 | Sanrı ve Halüsinasyon Yönetimi: Hastanın sanrı içeriğini tartmaktan kaçındım; bunun yerine hastanın hissettiği duyguyu (korku, kaygı) doğruladım. | Sanrılarla tartışmak, hastanın savunmaya geçmesine ve hezeyanlarının güçlenmesine yol açar. |
| 08-16 | Aktivite Planlama: Hastanın dikkat süresine uygun, kısa ve yapılandırılmış fiziksel ve zihinsel aktiviteler (boyama, basit el işleri) planladım. | Yapılandırılmış aktiviteler, dikkati iç seslerden uzaklaştırır ve kontrol hissi verir. |
| 16-08 | İlaç Yönetimi: Hekim istemiyle antipsikotik veya sedatif ilaçları uyguladım. İlaçların yan etkilerini (özellikle ekstrapiramidal semptomlar) yakından izledim. | Farmakolojik tedavi, düşünce bozukluğunun şiddetini azaltmada ana araçtır. |
Değerlendirmeler (Pazar)
Bakım formundaki Değerlendirmeler (Tarih) sütununa aşağıdaki kodlamalar kullanılarak günlük durum takibi yapılacaktır:
1. PROBLEM GİDERİLDİ
2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ
3. PROBLEM DEVAM EDİYOR
Örnek Değerlendirme Kaydı:
"Pazar 16:00: Hasta, halüsinasyonlarının sıklığının azaldığını sözel olarak ifade etti. Konuşması daha amaca yönelik. Çevresine daha az şüpheli yaklaşıyor. $\text{Problemde}$ azalma gözlendi. (2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ)"
📚 Güncel Kaynakça
Hemşirelik girişimlerinin kanıta dayalı olmasını destekleyen başlıca kaynaklar:
NANDA International: Herdman, T. H., & Kamitsuru, S. (Eds.). (2024). NANDA International Nursing Diagnoses: Definitions and Classification, 2024-2026.
Klinik Kılavuzlar (Örnek): American Psychiatric Association (APA) veya ulusal Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği kılavuzları.
Görüşmeye katılın