🤢 BULANTI BAKIM PLANI: Antiemetik Tedavi ve Non-Farmakolojik Yöntemlerle Mide Rahatlığı (2025 Rehberi)
Bu makale, karın bölgesi ve boğazın arka kısmında hissedilen, genellikle kusma isteğiyle ilişkili rahatsız edici öznel bir his olan Bulantı tanısının yönetimini detaylandırmaktadır. Bulantı, hastanın iştahını keser, oral alımı bozar ve beslenme durumunu olumsuz etkiler. Kontrol altına alınmazsa, dehidrasyon ve elektrolit dengesizliğine yol açan kusmaya ilerleyebilir. Hemşirelik, bulantının nedenini belirlemekte, uygun antiemetik tedaviyi uygulamakta ve hastanın konforunu sağlamakta kritik öneme sahiptir. Bu kapsamlı rehber, NANDA International 2024-2026 sınıflandırmasına göre güncellenmiştir.
1. Teorik Temeller: Bulantı, Kusma Refleksi ve Tetikleyiciler
Tanım: Bulantı ($\text{Nausea}$), midede ve özofagusta hissedilen rahatsız edici, hoş olmayan, kusma arzusunun eşlik ettiği öznel bir durumdur.
A. Etiyolojik Faktörler (Risk Kaynakları)
Bulantıyı tetikleyen mekanizmalar genellikle $\text{Gİ}$ sistem, merkezi sinir sistemi ($\text{MSS}$) veya kimyasal tetikleyici bölge ($\text{CTZ}$) kaynaklıdır:
İlaçlar: Kemoterapi ajanları, opioidler, bazı antibiyotikler.
Gastrointestinal: Gastroenterit, peptik ülser, $\text{Gİ}$ motilite bozuklukları, abdominal distansiyon.
Nörolojik: Kafa içi basıncın artması, migren, vestibüler bozukluklar (hareket hastalığı).
Diğer: Gebelik (sabah bulantıları), şiddetli ağrı, kötü kokular, anksiyete, cerrahi sonrası durum (post-operatif bulantı/kusma).
B. Tanılayıcı Özellikler (Belirtiler)
Sözel İfadeler: "Midem bulanıyor," "Kusacak gibi hissediyorum" gibi öznel ifadeler.
Fizyolojik: Artan tükürük salgısı, soğuk terleme, solukluk, yutkunmada zorlanma, taşikardi (semptom şiddetliyse).
Davranışsal: Yiyecek alımını reddetme, yemeğe bakmaktan kaçınma, huzursuzluk, zorlanarak yutkunma.
2. Hemşirelik Bakım Planı Formunun Doldurulması
Bu bölüm, size iletilen HEMŞİRELİK BAKIM PLANI FORMUndaki standartlara ve terminolojiye uygun olarak doldurulmuştur. Formunuzdaki Bulantı/Kusma Riski başlığını temel alıyoruz.
HASTANIN ADI-SOYADI: [Hastanın Adı-Soyadı]
YAŞ: [Yaş]
TARİH: 04.11.2025
SEMPTOM: Mide Rahatsızlığı Sözel İfadesi, İştahsızlık, Tükürük Salgısında Artış, Yiyecek Reddi.
HEMŞİRELİK TANISI: Bulantı (Nausea)
AMAÇ (NOC)
Hasta, bulantı hissinin şiddetini tolere edilebilir bir seviyeye indirecektir (Örn: $\text{0-10}$ skalasında $\text{3}$ veya altına).
Hastanın oral alımı artacak ve $\text{Gİ}$ konforu sağlanacaktır.
Hasta, bulantı için risk faktörlerinden kaçınmayı öğrenecektir.
HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ (NIC)
Hemşirelik girişimleri, bulantının kaynağını yönetmeye, antiemetikleri zamanında uygulamaya ve hastanın çevresel konforunu sağlamaya odaklanır.
| Uygulama Zamanı | HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ | Gerekçeler (Eğitim Amaçlı) |
| 08-16 / 16-08 | Bulantı Değerlendirmesi: Bulantının şiddetini ($\text{NRS}$ veya sözel olarak), süresini, neyin azalttığını/artırdığını ve kusma ile ilişkisini değerlendirdim. | Etkili müdahale için bulantının karakterini ve tetikleyicilerini bilmek gerekir. |
| 08-16 | Farmakolojik Yönetim: Hekim istemine göre antiemetik ilaçları bulantı başlamadan önce (özellikle kemoterapi gibi durumlarda) proaktif olarak uyguladım. | Antiemetiklerin koruyucu amaçla, bulantı başlamadan verilmesi, etkinliğini maksimize eder. |
| 16-08 | Çevresel Kontrol: Odayı havalandırdım. Yiyecek, vücut sekresyonları ve kuvvetli parfümler gibi kötü kokuları çevreden uzaklaştırdım. | Kötü kokular ve sıcak ortam, bulantıyı tetikleyen güçlü çevresel faktörlerdir. |
| 08-16 | Beslenme Yönetimi: Hastaya küçük, sık ve az yağlı, kolay sindirilebilir, kokusuz yiyecekler sundum. Soğuk veya oda sıcaklığında yiyecekleri tercih ettim. | Büyük öğünler ve yağlı yiyecekler mide boşalmasını geciktirir. Soğuk yiyecekler daha az koku yayar. |
| 16-08 | Pozisyonlama ve Aktivite: Hastanın rahat edeceği pozisyonu (genellikle başı $\text{30}$ derece yükseltilmiş) sağladım. Yemekten hemen sonra aktiviteden kaçınmasını söyledim. | Uygun pozisyonlama mide boşalmasını destekler. Yemek sonrası aktivite bulantıyı artırır. |
| 08-16 | Non-Farmakolojik Yöntemler: Hastaya derin ve yavaş nefes egzersizleri veya dikkati dağıtma tekniklerini (müzik, hafif okuma) kullanmasını önerdim. Gerekirse zencefil içeren içecekleri denemesini sağladım. | Bu yöntemler, bulantı algısını değiştirmeye yardımcı olur ve hastanın kontrol hissini artırır. |
| 16-08 | Sıvı Denge Takibi: Hastanın aldığı/çıkardığı takibini yaptım. Kusma varsa miktarını ve rengini kaydettim. Dehidrasyon belirtilerini izledim. | Oral alımın bozulması ve kusma, sıvı volüm eksikliği (dehidrasyon) riskini artırır. |
Değerlendirmeler (Pazar)
Bakım formundaki Değerlendirmeler (Tarih) sütununa aşağıdaki kodlamalar kullanılarak günlük durum takibi yapılacaktır:
1. PROBLEM GİDERİLDİ
2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ
3. PROBLEM DEVAM EDİYOR
Örnek Değerlendirme Kaydı:
"Pazar 16:00: Bulantı skoru $\text{NRS}'de 6$'dan $\text{2}'$ye düştü. Öğle yemeğinin yarısını tüketti. Antiemetik zamanlaması değiştirildi ve bulantı atakları azaldı. (2. PROBLEMDE AZALMA GÖZLENDİ)"
📚 Güncel Kaynakça
Hemşirelik girişimlerinin kanıta dayalı olmasını destekleyen başlıca kaynaklar:
NANDA International: Herdman, T. H., & Kamitsuru, S. (Eds.). (2024). NANDA International Nursing Diagnoses: Definitions and Classification, 2024-2026.
Klinik Kılavuzlar (Örnek): Onkoloji Hemşireliği Derneği (ONS) veya $\text{Gastroenteroloji}$ Derneği'nin bulantı ve kusma yönetimi kılavuzları.
