HEMŞİRELİK YL

Güncel hemşirelik fazla mesai hesaplama robotu link
Ana Sayfa
4h 4t kuralı

ERC 2025 Özel Durumlarda Kardiyak Arrest: 4H ve 4T Yönetimi

ERC 2025 kılavuzuna göre suda boğulma, travma, zehirlenme, anafilaksi ve diğer özel durumlarda kalp durmasına yaklaşım. 4H ve 4T kuralı ile geri döndü

ERC 2025: Standart CPR Yetmediğinde "Özel Durumlar" ve 4H/4T

Standart kalp masajı ve şok uygulaması çoğu ani kalp durması için hayat kurtarıcıdır. Ancak bazı durumlarda kalbin durması bir "sonuçtur" ve altta yatan "neden" tedavi edilmedikçe kalp çalışmaz. İşte bu noktada Özel Durumlar ve meşhur 4H ve 4T kuralı devreye girer.

ERC 2025 Kılavuzları (İlk Yardım ve İleri Yaşam Desteği), boğulmadan zehirlenmeye, travmadan metabolik sorunlara kadar özel durumlardaki güncel yaklaşımları belirlemiştir. Bu yazıda, "nedene yönelik" hayat kurtarıcı hamleleri inceleyeceğiz.

🔍 TEMEL KURAL:
Özel durumlarda sadece göğse bastırmak yetmez; eş zamanlı olarak nedeni bulmalı ve tedavi etmelisiniz. (Örn: Kanama varsa durdur, zehir varsa antidot ver, oksijen yoksa havalandır).

1. 4H: Metabolik ve Çevresel Nedenler

🔹 Hipoksi (Oksijensizlik) ve Suda Boğulma

Kalbin oksijensiz kalması sonucu durmasıdır. En tipik örneği Suda Boğulma vakalarıdır.

🌊 Suda Boğulma Protokolü

  • Güvenlik: Eğitimli değilseniz suya girmeyin.
  • İlk Hamle: Hastayı sudan çıkarırken mümkünse yatay tutun (şok riskini azaltmak için).
  • Kritik Fark: Standart CPR'dan farklı olarak, kalp masajına başlamadan önce mutlaka 5 KURTARICI SOLUK verin.
  • CPR Oranı: 30 Masaj / 2 Nefes.
  • OED: Göğsü kuruladıktan sonra pedleri yapıştırın.

🔹 Hipovolemi (Kan/Sıvı Kaybı) ve Travma

Vücutta dolaşacak kan kalmadıysa, kalp masajı işe yaramaz. Travmatik arrestlerde öncelik kanamayı durdurmaktır.

  • Dış Kanama: Turnike veya baskılı pansuman ile hemen durdurun.
  • Sıvı Tedavisi: Damar yolu açın ve hızla sıvı/kan ürünleri verin.
  • Pozisyon: Kanaması olan hastayı düz yatırın, bacaklarını yükseltmek (şok pozisyonu) artık rutin önerilmemektedir (pasif bacak kaldırma sadece geçici bir önlemdir).

🔹 Hiperkalemi ve Metabolik Sorunlar

Böbrek hastalarında veya diyaliz hastalarında ani arrestlerde potasyum yüksekliği (Hiperkalemi) düşünülmelidir.

  • İpucu: EKG'de sivri T dalgaları veya geniş QRS görülebilir.
  • Tedavi: Kalsiyum Klorür/Glukonat, İnsülin-Dekstroz, Ventolin (Salbutamol). (Sadece profesyoneller için).

🔹 Hipotermi (Donma)

Vücut ısısının düşmesiyle kalp durabilir. "Sıcak ve ölü olana kadar kimse ölü değildir" prensibi geçerlidir.

  • Isıtma: Islak kıyafetleri çıkarın, battaniyeye sarın. Aktif ısıtma (sıcak hava üfleme vb.) uygulayın.
  • İlaçlar: Vücut ısısı <30°C ise adrenalin veya şok (defibrilasyon) genellikle etkisizdir. Isı 30°C'nin üzerine çıkana kadar ilaç vermeyi erteleyin veya aralıkları uzatın.

2. 4T: Mekanik ve Toksik Nedenler

🔸 Toksinler (Zehirlenme) ve Opioid Krizi

ERC 2025, özellikle opioid (eroin, morfin, fentanil) doz aşımına bağlı arrestlerde Nalokson kullanımını vurgular.

💊 Opioid Doz Aşımı Belirtileri ve Müdahale

Belirtiler: İğne ucu (küçülmüş) göz bebekleri, solunumun çok yavaşlaması veya durması, bilinç kaybı.

MÜDAHALE:
Havayolunu Aç + Solut + NALOKSON (Burun spreyi veya İğne)

Not: Nalokson yoksa standart CPR'a devam edin. Nalokson sadece opioidleri etkisiz hale getirir, kalbi çalıştırmaz; ventilasyon esastır.

🔸 Tansiyon Pnömotoraks (Akciğer Sönmesi)

Genellikle travma, astım atağı veya tıbbi girişim sonrası akciğerin patlayıp göğüs kafesine hava dolması ve kalbi sıkıştırmasıdır.

  • Belirti: Şiddetli nefes darlığı, boyun damarlarında dolgunluk, etkilenen tarafta solunum sesinin duyulmaması, trakeanın (nefes borusunun) sağlam tarafa kayması.
  • Tedavi (Profesyonel): İğne dekompresyon (Torasentez) veya göğüs tüpü ile havanın tahliyesi. Bu işlem yapılmadan CPR başarılı olamaz.

🔸 Tamponad (Kalp Zarında Sıvı)

Kalbin etrafındaki zarın (perikard) kan veya sıvı ile dolup kalbi sıkıştırmasıdır. Kalp gevşeyip kanla dolamaz, dolayısıyla pompalayamaz.

  • Nedenler: Travma (bıçaklanma), kalp cerrahisi sonrası, perikardit.
  • Tedavi: Perikardiyosentez (İğne ile sıvının boşaltılması) veya Acil Torakotomi (Göğsün açılması).

🔸 Tromboz (Pıhtı: Kalp Krizi veya Pulmoner Emboli)

Damar tıkanıklığına bağlı mekanik bir duruştur.

  • Koroner Tromboz (Kalp Krizi): Tıkalı damarı açmak için anjiyo (PCI) gerekir. Mekanik CPR cihazları ile hasta anjiyo laboratuvarına taşınabilir.
  • Pulmoner Emboli (Akciğer Pıhtısı): Akciğer damarı tıkandığında kan oksijenlenemez. Trombolitik (Pıhtı eritici) tedavi düşünülür. Trombolitik verilirse CPR süresi 60-90 dakikaya kadar uzatılmalıdır.

3. Anafilaksi (Alerjik Şok) Yönetimi

Arı sokması, gıda veya ilaç alerjisi sonucu hava yolu şişer ve tansiyon düşer. Arrest gelişmeden müdahale şarttır.

💉 HAYAT KURTARAN İLAÇ: ADRENALİN
Anafilaksi şüphesi (solunum sıkıntısı, dilde şişme, hipotansiyon) varsa:
• Adrenalin (Oto-enjektör veya IM): Uyluk dış yanına kas içine hemen yapılmalıdır.
• Doz: Yetişkin 0.5 mg, Çocuk (6-12 yaş) 0.3 mg, Küçük çocuk 0.15 mg.
• 5 dakika içinde düzelme olmazsa 2. doz yapılabilir.

Özetle Özel Durumlar

Kardiyak arrestin nedeni her zaman "kalp" olmayabilir. Eğer standart CPR'a yanıt alamıyorsanız, durup düşünün: 4H veya 4T'den biri olabilir mi? Hipoksik hastaya oksijen, hipovolemik hastaya sıvı, anafilaksiye adrenalin vermek masaj kadar önemlidir.

Yasal Uyarı: Bu protokoller ERC 2025 kılavuzundan derlenmiştir. İleri müdahaleler (iğne aspirasyonu, trombolitik vb.) sadece yetkili sağlık personeli tarafından yapılmalıdır.