Hemşirelerin Mesleki Cezaları, Hukuki Sorumlulukları ve Güncel Malpraktis Örnekleri

Mesleki Sorumluluğun Artan Ağırlığı

Hemşirelik, sağlık sisteminin en ön cephesinde yer alan, dolayısıyla etik ve hukuki risklerin en yoğun yaşandığı mesleklerden biridir. Günümüzde artan hasta beklentileri, kompleks tedavi süreçleri ve ne yazık ki sıkça karşılaşılan iş yükü fazlalığı gibi nedenlerle, tıbbi uygulama hatası (malpraktis) iddiaları her zamankinden daha fazla gündeme gelmektedir. Bir hemşirenin görevi yalnızca hasta bakımıyla sınırlı değildir; aynı zamanda yasalara, etik kurallara ve mesleki standartlara uygun hareket etme zorunluluğunu da içerir. Bu yazı, hemşirelerin karşılaşabileceği hukuki ve idari cezaları, en sık yapılan hataları ve yakın zamanda yaşanmış gerçek vaka örneklerini sunarak, mesleki risklerin bilincinde olmanızı sağlamayı amaçlamaktadır.

I. Hemşirenin Hukuki Sorumluluğu: Ceza ve Tazminat

Hemşireler, yaptıkları uygulamalar nedeniyle hem ceza mahkemelerinde hapis veya adli para cezasıyla, hem de hukuk mahkemelerinde tazminat ödeme yükümlülüğüyle karşı karşıya kalabilirler.

Cezai Sorumluluk (Türk Ceza Kanunu)

Hemşirelikte cezai sorumluluk genellikle taksir (ihmal, dikkatsizlik, tedbirsizlik) esasına dayanır. Kasıtlı bir zarar verme amacı olmasa bile, mesleki standartlara uymama sonucu hastanın zarar görmesi cezai süreci başlatır.

• Somut Örnek: Hatalı ilaç uygulaması veya vital bulguların takibinde ciddi bir ihmal sonucu hastanın vefat etmesi durumunda, hemşire Taksirle Öldürme Suçu (TCK m. 85) kapsamında yargılanır ve TCK, bu suça üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası öngörmektedir.

Tazminat Sorumluluğu (Hukuk Mahkemeleri)

Malpraktis nedeniyle zarar gören hasta ya da yakınları, hemşireye veya çalıştığı kuruma karşı Maddi ve Manevi Tazminat Davası açabilirler. Bu davalar sonucunda belirlenen tazminat, hastanın tedavi masraflarını, iş gücü kaybını veya yaşadığı manevi acıyı karşılamayı hedefler.

II. Hemşirelere Uygulanan İdari ve Disiplin Cezaları

Devlet memuru olan hemşireler, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabidir ve mesleki kuralları ihlal ettiklerinde idari disiplin cezalarıyla karşılaşırlar. Bu cezalar, hiyerarşik bir sıralamayla uygulanır: Uyarma, Kınama, Aylıktan Kesme, Kademe İlerlemesinin Durdurulması ve Devlet Memurluğundan Çıkarma.

• Somut Örnek: Bir hemşirenin, kan transfüzyonu sırasında kayıt ve kontrol yükümlülüğünü ihmal ederek uygun olmayan kanı hastaya vermesi gibi ağır bir dikkatsizlik durumunda, meslekten çıkarma ya da Kademe İlerlemesinin Durdurulması gibi ağır disiplin cezaları ile yüz yüze kalması mümkündür. Benzer bir vakada, dikkatsizlik sonucu AIDS'li hastanın kanının 18 aylık bir bebeğe verilmesi olayında ilgili hemşirenin kademe durdurma cezası aldığı görülmüştür.

III. Güncel Vakalarla En Sık Karşılaşılan Malpraktis Alanları

Yargı süreçlerine en çok yansıyan ve hemşirenin sorumluluğunu doğuran uygulama hataları şunlardır:

1. İlaç Uygulama Hataları

Bu alan, en fazla dava açılan hata türüdür. Yanlış ilaç, yanlış doz veya yanlış uygulama yolu gibi hatalar büyük risk taşır.

• Gerçek Vaka: Yeni doğan bir bebeğe, sehven, kızamık aşısının sulandırıcısı ile hazırlanmış verem aşısının uygulanması olayı Yargıtay tarafından incelenmiş ve bu durum "yaralama" suçu olarak değerlendirilerek hemşirenin cezai yargılamasına karar verilmiştir.

2. Hasta Güvenliği Hataları (Düşmeler)

Özellikle yaşlı, bilinç bozukluğu olan veya narkotik analjezik kullanan hastalarda düşme riskini önlemeye yönelik standartlara uyulmaması.

• Gerçek Vaka: Yüksek risk grubundaki bir hastanın yatak kenarlıkları indirilmiş vaziyette bırakılması veya uygun pozisyon verilmemesi nedeniyle düşerek kalça kırığı yaşaması, hastane aleyhine yüksek meblağlı tazminat davalarına yol açmaktadır. Hatayı yapan hemşireler de idari olarak cezalandırılmaktadır.

3. Kayıt ve Takip Eksiklikleri

Vital bulguların, ilaç uygulamalarının, hekim istemlerinin veya hasta takibinin eksik/hatalı kaydedilmesi, hastanın zarar görmesine zemin hazırlar. Hukuki süreçte, "yazılmayan, yapılmamış sayılır." ilkesi esastır.

• Gerçek Vaka: Yoğun bakımda izlenen hastanın durumundaki kritikleşmenin, hemşire tarafından hekime geç bildirilmesi veya eksik kaydedilmesi nedeniyle hastanın ölümle sonuçlanması durumunda, hemşirenin sorumluluğu taksirle öldürme kapsamında değerlendirilmiş ve kayıt eksikliği, savunma yapılmasını imkânsız hale getirmiştir.

IV. Hemşireler İçin Korunma ve Önleme Stratejileri

Mesleki risklerden korunmanın yegane yolu, yüksek özen ve dikkat yükümlülüğüne tam olarak uymaktır.

• Kayıt Tutma Kusursuzluğu: Tüm bakım, tedavi ve gözlem süreçlerini eksiksiz, zamanında ve doğru şekilde kayıt altına alın. Unutmayın, en güçlü savunmanız, doğru tutulmuş dosyalardır.

• Sekiz Doğru İlkesi Uygulaması: İlaç uygulamalarında "doğru hasta, doğru ilaç, doğru doz, doğru yol, doğru zaman, doğru kayıt, doğru etki, doğru yanıt" ilkelerine şaşmaz bir şekilde uymak, en büyük risk kaynağını kontrol altına alır.

• Hekim İstemine Eleştirel Yaklaşım: Hekimin isteminde hastaya zarar verebilecek bir durum olduğunu mesleki bilgi ve deneyiminizle öngörüyorsanız, durumu kayıt altına alarak hekimi uyarmak zorundasınız. Bu yükümlülük, sizi olası bir sorumluluktan koruyacaktır.

• Malpraktis Sigortası: Mesleki risklerinizi güvence altına almak için zorunlu mali mesuliyet sigortanızı (Malpraktis Sigortası) güncel tutmayı ihmal etmeyin.

Hemşirelikte mükemmellik, sadece şefkatli bir bakım değil, aynı zamanda hatasız bir profesyonel uygulamayı da gerektirir. Yasal sorumluluklarınızın bilincinde olmak, hem kendinizi hem de hastalarınızı korumak için en önemli adımdır.