DİPNOT VERME VE KAYNAKÇA OLUŞTURMA
Kaynak göstermekten amaç, okuyucunun kolayca doğru kaynak metne ulaşabilmesini sağlamaktır.
Bilimsel bir çalışmada hangi kaynaklardan yararlanıldığının belirtilmesi zorunluluğu vardır. Genel geçer düşünceler için kaynak gösterme mecburiyeti olmamakla birlikte başkaları tarafından daha önceden ortaya konan, tespiti yapılan her tür bilgi için eser sahibinin hakkını teslim etmek, bilimsel etiğin temel ilkelerindendir. Başkasına ait bilgiyi/düşünceyi kaynak göstermeden kullanmak intihal (aşırma) olur. Bu da çok ciddi bir suçtur. Bilimsel ahlakla bağdaşmaz.
Bir tezde, kaynaklardan yapılan alıntılar ya aynen aktarılır ya da özü değiştirilmeden özetlenir veya yorumlanır. Alıntılanan kaynağa (metin, tablo, şekil vb.) yapılan atıflar çalışmanın tamamında tutarlılık gösterecek şekilde belli kurallara göre gösterilir. Kaynak göstermede, Dipnotlu Kaynak Gösterme (Klasik Sistem) veya Metin İçi Kaynak Gösterme yani APA (American Psychological Association) sistemlerinden biri tercih edilebilir. Araştırmacı, bu kaynak gösterme biçimlerinden birini seçmeli ve tezin tamamında aynı sistemi kullanmalıdır.
Buna göre:
a) Herhangi bir kaynaktan aynen alınanlar dört satırı geçmeyecek uzunluktaysa metin içerisinde tırnak içinde (“…”) gösterilir. Alıntı, dipnotta gösterilecekse dipnot numarası verilerek bunlar dipnotta yazılır. Alıntı, APA sistemine göre gösterilecekse alıntılanan ifadeden sonra bunun kaynağı/kaynakları tez metninde parantez içinde belirtilir.
Metin İçi Kaynak Gösterme Sistemine Örnek:
W. Lawrence Neuman’ın dediği gibi; bir araştırmacının kişisel ahlaki düsturu, etik olmayan davranışa karşı en iyi savunmadır. Etiğin araştırmacıyla başlayıp, araştırmacıyla bittiğini savunan Neuman, “bir çalışma yürütme öncesinde, sırasında ve sonrasında, bir araştırmacının araştırma eylemleri üzerine düşünme ve vicdanının sesini dinleme fırsatı vardır ve böyle yapmalıdır” demektedir (Neuman, 2013: 192).
Dipnotlu Kaynak Gösterme Sistemine Örnek:
W. Lawrence Neuman’ın dediği gibi; bir araştırmacının kişisel ahlaki düsturu, etik olmayan davranışa karşı en iyi savunmadır. Etiğin araştırmacıyla başlayıp, araştırmacıyla bittiğini savunan Neumann, “bir çalışma yürütme öncesinde, sırasında ve sonrasında, bir araştırmacının araştırma eylemleri üzerine düşünme ve vicdanının sesini dinleme fırsatı vardır ve böyle yapmalıdır” demektedir.1
1 W. Lawrence Neuman, Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Çev. Sedef Özge, 6. Basım, Yayın Odası, Ankara 2013, s. 192.
b) Dört satırdan uzun alıntılar, ayrı bir paragrafta bloklanarak gösterilir. Satır aralığı tek satır olarak ayarlanır, tez metninden iki punto küçük yazılır. Alıntı, bloklanarak gösterildiği için ayrıca tırnak işareti kullanılmaz. Alıntılar blok paragraf şeklinde soldan 2 cm, sağdan 2 cm girinti yapılarak yazılır. Tercih edilen yönteme göre kaynak gösterilir.
Metin İçi Kaynak Gösterme Sistemine Örnek:
Toplumsal araştırmanın boyutları ve başlıca türleri hakkında bilgi veren Neuman (2013: 36-37), toplumsal gerçekliğin temel doğasını anlamaya çalışanların temel araştırma ile ilgilendiklerini, uygulamalı araştırmacıların ise, temelde belirli bir pratik sorunu ele almak ya da çözmek için araştırma yaptıklarını belirtir. Neuman, temel araştırmayı şu şekilde tanımlamaktadır:
Temel araştırma, toplumsal dünya hakkındaki esas bilgileri geliştirir. Toplumsal dünyanın nasıl işlediğini, olayların gerçekleşmesine nelerin sebep olduğunu, neden toplumsal ilişkilerin belirli bir biçimde olduğunu ve neden toplumun değiştiğini açıklayan kuramları reddetme ya da destekleme üzerine odaklanır. Temel araştırma, yeni bilimsel bilgilerin ve dünya hakkındaki düşünme biçimlerinin çoğunun kaynağıdır… Temel araştırma, uygulamalı araştırmacıların kullandığı araçların çoğunun –yöntemler, kuramlar ve fikirler- kaynağıdır.
Dipnotlu Kaynak Gösterme Sistemine Örnek:
Toplumsal araştırmanın boyutları ve başlıca türleri hakkında bilgi veren Neuman, toplumsal gerçekliğin temel doğasını anlamaya çalışanların temel araştırma ile ilgilendiklerini, uygulamalı araştırmacıların ise, temelde belirli bir pratik sorunu ele almak ya da çözmek için araştırma yaptıklarını belirtir. Neuman, temel araştırmayı şu şekilde tanımlamaktadır:2
Temel araştırma, toplumsal dünya hakkındaki esas bilgileri geliştirir. Toplumsal dünyanın nasıl işlediğini, olayların gerçekleşmesine nelerin sebep olduğunu, neden toplumsal ilişkilerin belirli bir biçimde olduğunu ve neden toplumun değiştiğini açıklayan kuramları reddetme ya da destekleme üzerine odaklanır. Temel araştırma, yeni bilimsel bilgilerin ve dünya hakkındaki düşünme biçimlerinin çoğunun kaynağıdır… Temel araştırma, uygulamalı araştırmacıların kullandığı araçların çoğunun –yöntemler, kuramlar ve fikirler- kaynağıdır.
c) Özgün metnin imlası (çeviri yanlışları da dâhil) alıntılarda aynen korunur. Tez yazarı düzeltme yapmak isterse bunları köşeli parantez içinde gösterir. (Örnek: “sevin[e]meyen”)
ç) Alıntılanan metinden çıkarılan yerler üç nokta (…) işaretiyle gösterilir.
2 W. Lawrence Neuman, Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Çev. Sedef Özge, 6. Basım, Yayın Odası, Ankara 2013, s. 36-37.
d) Şiirden alıntı yapılırken yazılmayacak dizeler/bölümler için bir satır boşluk bırakılır, bu satıra üç nokta (…) işareti konur.
e) Alıntı aynen değil de biçim değişikliğiyle yapılırsa tırnak işareti kullanılmaz. Ancak kaynak mutlaka belirtilir ve bilginin özü değiştirilmez, ifadeler çarpıtılmaz.
f) Kaynak gösterirken çift adlı yazarlarda yaygın olarak benimsenmiş isim tercih edilir. Keyfi kısaltmalara gidilmez. (Mesela: Abdülhak değil Abdülhak Hamid veya Hamid; N. Hikmet değil Nazım Hikmet). Yazar adlarına ait tereddütlerde güvenilir kaynaklara başvurulmalıdır. Güvenilir ansiklopediler ve antolojiler bu konuda yararlı olabilir (Mesela: Atilla İlhan değil Attilâ İlhan, Cemal Süreyya değil Cemal Süreya gibi).
g) Doğrudan/yorumlanarak yapılan alıntıların eksik veya bağlamdan kopuk verilmesi, ciddi sorunlar yaratabilir. Bu sebeple titiz davranılmalı, alıntılar tez metnine dâhil edildikten sonra tekrar dikkatle okunmalıdır.
ğ) Tez metninde hangi bilgilerin ya da düşüncelerin araştırmacıya ait olduğu, hangilerinin alıntı olduğu kolaylıkla anlaşılmalıdır.
Dipnotlu Kaynak Gösterme (Klasik Sistem)
Bu sistemde, alıntılanan ifadenin veya cümlenin sonuna dipnot numarası verilir ve alıntılanan kaynağın künyesi, sayfanın altına yazılır. Dipnot numaralarının yanına herhangi bir işaret konmaz. Dipnot numaraları her bölümde yeniden başlatılmaz. (Microsoft Word, Open Office gibi yazılımların çoğunda dipnot eklemek ve bunu otomatik olarak ayarlamak mümkündür.)Dipnot metni, tez metninden iki punto daha küçük ve iki yana yaslı olarak yazılır.
Bir dipnotta birden fazla eser bilgisi verilecekse bunlar, noktalı virgül (;) işaretiyle birbirlerinden ayrılır.
Dipnotta kaynağın künyesi yazılırken şu kısaltmalar kullanılır:
s. : sayfa
C. : Cilt (Örnek: IV veya C. IV )
S. : Sayı (Örnek: S. 6)
Bu kısaltmalar dışında kalanlar için Türk Dil Kurumu’nun kılavuzu esas alınır.
Alıntının yapıldığı kaynağın türüne ve alıntı şekline göre bunun dipnotta ve kaynakçada nasıl gösterileceği aşağıda örnekleriyle belirtilmiştir:
Bir Kaynağa İlk Kez Yapılan Atıflar
Bir kaynaktan ilk kez alıntı yapıldığında esere ait mevcut bibliyografik bilgiler, aşağıdaki örnekte gösterildiği gibi yazılır. Bilgi sırasına, imlaya ve noktalama işaretlerine dikkat edilir. Dipnotta eserin tümüne, belirli bir sayfasına ya da belirli bir sayfa aralığına gönderme yapılabilir. Kaynakçada makale ve kitap bölümlerinin tam sayfa aralığı gösterilir.Dipnotlarda:
Ahmet Haşim, Bütün Şiirleri, İnci Enginün ve Zeynep Keman (haz.), Dergâh Yayınları, İstanbul 1999, s. 54.
Halil İnalcık, “Centralization and Decentralization in Ottoman Administration”, Studies in Eighteenth Century Islamic History, Thomas Naff, Roger Owen (eds.), Southern Illnois University Press, London 1977, s. 28. (tek bir sayfaya değil, belirli bir sayfa aralığına atıf verilecekse şu şekilde gösterilebilir: s. 28-32)
Kaynakçada:
Haşim, Ahmet, Bütün Şiirleri, İnci Enginün ve Zeynep Keman (haz.), Dergâh Yayınları, İstanbul 1999.
İnalcık, Halil, “Centralization and Decentralization in Ottoman Administration”, Studies in Eighteenth Century Islamic History, , Thomas Naff, Roger Owen (eds.), Southern Illnois University Press, London 1977, s. 27-52.
Not: Kaynakçada makalelerin/kitap bölümlerinin ve basılı bildirilerin tam sayfa aralığı yazılmalıdır.
Aynı Kaynağa İkinci Kez veya Daha Sonra Yapılan Atıflar
Bir kaynağa ikinci kez veya daha sonra atıflarda age. (adı geçen eser), agm. (adı geçen makale) kısaltmaları kullanılmaz, yazar adı ve baskı bilgileri yazılmaz. Yazarın soyadı, eserin adı veya uygun kısaltması, varsa cilt ve sayfa numarası yazılır.İlk Dipnotta:
Ahmet Haşim, Bütün Şiirleri, İnci Enginün ve Zeynep Keman (haz.), Dergâh Yayınları, İstanbul 1999, s. 54.
Halil İnalcık, “Centralization and Decentralization in Ottoman Administration”, Studies in Eighteenth Century Islamic History, , Thomas Naff, Roger Owen (eds.), Southern Illnois University Press, London 1977, s. 28.
Sonraki Dipnotlarda:
Haşim, Bütün Eserleri, s. 63.
İnalcık, “Centralization and Decentralization in Ottoman Administration”, s. 35.
Tek Yazarlı veya Editörlü Kitap
Kitap adlarının her kelimesi büyük harflerle ve eğik (italik) olarak yazılır. Eser adında geçen ve, veya, ya, ya da, da, de, ile gibi bağlaçlar küçük harflerle yazılır. İlk dipnotta herhangi bir kısaltma yapılmaz.Tek yazarlı bazı kitaplar başkaları tarafından yayına hazırlanabilir. Bu durumda yayına hazırlayan veya editör belirtilmelidir. Türkçe eserlerde yayına hazırlayan (haz.), derleyen (der.), editör (ed.) kısaltmasıyla belirtilir. İngilizce eserlerde editör (ed.), editörler (eds.) şeklinde kısaltılır. Arapça eserlerde tahkik eden (thk.), neşreden (nşr.) kısaltmasıyla gösterilir.
Dipnotta:
İlhan Berk, Poetika, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997, s. 28.
Agnew John, Katharyne Mitchell, Gerard Toal (eds.), A Companion to Political Geography, Blackwell Publishing, Molden 2003, s. 21.
Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr Taberî, Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Dâru’l-Mârife, Beyrut 1988, s. 126-132.
Kaynakçada:
Berk, İlhan, Poetika, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
John Agnew, Katharyne Mitchell, Gerard Toal (eds.), A Companion to Political Geography, Blackwell Publishing, Molden 2003.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Dâru’l-Mârife, Beyrut 1988.
İki Yazarlı/Editörlü Kitap
İki yazarlı eserlerde tüm yazarların isimleri eserdeki sıraya göre eksiksiz yazılır ve son yazardan önce “ve” bağlacı getirilir. İngilizce eserlerde ise “and” bağlacı eklenir.Dipnotta:
Refika Taner ve Asım Bezirci, Edebiyatımızda Seçme Hikâyeler, Gözlem Yayınları, İstanbul 1981, s. 22.
Patrick Johnson and Jason Mandryk, Operation World, Paternoster Publishing, Carlisle 2001, s. 41-45.
Kaynakçada:
Taner, Refika ve Bezirci, Asım, Edebiyatımızda Seçme Hikâyeler, Gözlem Yayınları, İstanbul 1981.
Johnson, Patrick, and Mandryk, Jason, Operation World, Paternoster Publishing, Carlisle 2001.
Çok Yazarlı Kitaplar
Üç ya da daha fazla yazarı olan eserlerde, ilk yazarın adından sonra vd. (ve diğerleri) kısaltması kullanılabilir. Bütün yazarların adları kitaptaki sırasıyla da yazılabilir. Bu durumda Türkçe eserlerde son yazar adından önce “ve”, İngilizce eserlerde ise “and” bağlacı eklenir.Dipnotta:
Metin Kunt, vd., Osmanlı Devleti 1300-1600, Cem Yayınevi, 7. Basım, İstanbul 2002, s. 121.
Kaynakçada:
Kunt, Metin, vd., Osmanlı Devleti 1300-1600, Cem Yayınevi, 7. Basım, İstanbul 2002.
Derleme/Editörlü Kitapta Bir Bölüm
Bu tür eserler, eser adından sonra kitabı derleyenin veya editörün adı yazılarak gösterilir. Eserdeki bölüm, tırnak (“…”) içinde ve normal yazılır. Kitap adı ise eğik yazılır. Alıntı yapılan bölümün kitabın hangi sayfaları arasında olduğu kaynakçada belirtilir. Dipnotta buna gerek yoktur.Dipnotta:
Tolga Bilginer, “Avrupa Birliği Rekabet Politikasının Hukuksal Boyutu”, Dünden Bugüne Avrupa Birliği, Beril Dedeoğlu (der.), Boyut Kitapları, İstanbul 2003, s. 208.
Jeannine Hill Fletcher, “Feminisms: Syncretism, Symbiosis, Synergetic Dance”, Christian Approaches to Other Faiths, Alan Race and Paul M. Hedges (eds.), SCM Press, London 2008, s. 138.
Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin Beyhâki, es-Sünenü’l-Kübrâ, Muhammed Abdulkâdir Atâ (nşr.), Mektebetü Dâri’l-Bâz, Mekke H. 1414, s. 5-8.
Kaynakçada:
Bilginer, Tolga, “Avrupa Birliği Rekabet Politikasının Hukuksal Boyutu”, Dünden Bugüne Avrupa Birliği, Beril Dedeoğlu (der.), Boyut Kitapları, İstanbul 2003, s. 201-246.
Fletcher, Jeannine Hill, “Feminisms: Syncretism, Symbiosis, Synergetic Dance”, Christian Approaches to Other Faiths, Alan Race and Paul M. Hedges (eds.), SCM Press, London 2008, s. 136-154.
Beyhâki, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-Kübrâ, Muhammed Abdulkâdir Atâ (nşr.), Mektebetü Dâri’l-Bâz, Mekke H. 1414.
Aynı Yazarın Diğer Kitapları
Aynı yazarın diğer kitapları dipnotta gösterilirken herhangi bir değişiklik yapılmaz. Kaynakçada aynı yazara ait kitaplar, tarih sırası gözetilerek alt alta sıralanır. İlk sıradakinde soyadı ve adı yazılır, diğerlerinde soyadı, adı yerine iki uzun çizgi () çekilir.Kaynakçada:
Moran, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, 27. Baskı, İletişim, İstanbul 2017.
“Peyami Safa’nın Romanlarında İdeolojik Yapı”, Birikim, 54-55, Ağustos-Eylül 1979, s. 51-56.
Yazarı Belli Olmayan Kitaplar
Yazarı olmayan veya yazarı bilinmeyen kitapların künyesi dipnotta ve kaynakçada eser adıyla başlar. Kaynakçada alfabetik sıralamada eser adı esas alınır.Dipnotta:
Avrupa Birliği ve Türkiye, Dış Ticaret Müsteşarlığı Yayınları, Ankara 1998, s. 25.
Kaynakçada:
Avrupa Birliği ve Türkiye, Dış Ticaret Müsteşarlığı Yayınları, Ankara 1998.
Çok Ciltli Kitaplar
Çok ciltli kitaplardan yapılan alıntılarda (varsa çeviren/editör adından sonra) alıntının hangi ciltten yapıldığı dipnotta belirtilir. Toplam cilt sayısı kaynakçada yazılır.Dipnotta:
Berna Moran, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul 1995, s. 22.
Kaynakçada:
Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, 3 Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.
Çeviri Kitaplar
Çeviri kitapların kim/kimler tarafından çevrildiği eser adından hemen sonra (çev.), (İngilizceye yapılan çevirilerde “trans.”) kısaltmasıyla yazılır. Çevirmenin bütün kitabı mı yoksa kitaptan bir bölümü mü çevirdiği belirtilmelidir. Kitaptan bir bölüm çevrilmişse süreli yayınlarda olduğu gibi tarih bilgisinden sonra sayfa numarası verilir.Dipnotta:
Richard Elliott Friedman, Kitabı Mukaddes’i Kim Yazdı?, Muhammed Tarakçı (çev.), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005, s. 54-57.
Paul Ricour, From Text to Action, Kahleen Blamey and John B. Thompson (trans.), Northwestern University Press, London 1991, s. 22.
Irene Melikoff, “İlk Osmanlıların Toplumsal Kökeni”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), Elizabeth A. Zachariadou (ed.), Gül Çağalı Güven, vd. (çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997, s. 150.
Kaynakçada:
Friedman, Richard Elliott, Kitabı Mukaddes’i Kim Yazdı?, (Çev. Muhammed Tarakçı), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
Ricour, Paul, From Text to Action, (Trans: Kahleen Blamey and John B. Thompson), Northwestern University Press, London 1991.
Melikoff, Irene, “İlk Osmanlıların Toplumsal Kökeni”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), Elizabeth A. Zachariadou (ed.), Gül Çağalı Güven, vd. (çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997, s. 149-158.
Süreli Yayınlar
Süreli yayınlardaki makale adları, kaynak gösterilirken tırnak içinde yazılır. Süreli yayın adları ise tıpkı kitap adları gibi eğik yazılır. Varsa cilt ve sayı, süreli yayının adından sonra yazılır. Süreli yayınlarda yayın yeri ve yayımcı belirtilmez. Yayın tarihi ay olarak da belirtilmişse sayı numarasından sonra yazılır. Dergi adları çok uzunsa bunlar büyük harfle kısaltılabilir. Kaynakçada makalenin, derginin hangi sayfaları arasında olduğu ayrıca belirtilir. Derginin cildi ve sayısı “2/13” şeklinde de gösterilebilir.Dipnotta:
Georges Langrod, “Yönetim Hukuku ve Yönetim Bilimi: Karşıtlık veya Uyuşum”, Visalettin Pekiner (çev.), Amme İdaresi Dergisi, 3/2, 1970, s. 160.
Kaynakçada:
Langrod, Georges, “Yönetim Hukuku ve Yönetim Bilimi: Karşıtlık veya Uyuşum”, Visalettin Pekiner (çev.), Amme İdaresi Dergisi, 3/2, 1970, s. 156-172.
Yazarsız Süreli Yayınlar
Yazarsız süreli yayınlarda önce süreli yayının adı yazılır. Ardından diğer sıralamalar takip edilir. Kaynakça sıralaması da aynı şekilde olur.Dipnotta:
Economist, “Trade and Wages”, 341/7995, 1996, s. 74.
Kaynakçada:
Economist, “Trade and Wages”, 341/7995, 1996.
Kongre ve Sempozyum Bildirileri
Yayınlanmış kongre ve sempozyum bildirilerinde süreli yayınlarda izlenen yöntem takip edilir. Yayınlanmamış bildirilerde ise sempozyum yeri ve tarihi verilir.Dipnotta:
Altay Manço, “Avrupalı Türk Gözü ile Avrupalı Türkler”, I. Uluslararası Avrupalı Türkler Kongresi, Belçika, 22-23 Şubat 2008, s. 461-469.
Kaynakçada:
Çepni, S., Bacanak, A. ve Özsevenç, T., “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fen Branşlarına Karşı Tutumları ile Fen Branşlarındaki Başarılarının İlişkisi” (Yayımlanmamış Bildiri), X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu, Haziran 2001.
Ansiklopedi Maddeleri
Ansiklopedi maddelerinden yapılan alıntıların kaynaklarını göstermede süreli yayınlarda izlenen yola uyulur. Ansiklopedinin cilt numarası Romen rakamlarıyla (I, II, III, IV) yazılır. Dipnotlarda ikinci ve sonraki atıflarda da cilt numarası mutlaka yazılmalıdır. Ansiklopedinin hangi maddelerinden yararlanıldıysa kaynakçada sadece bu belirtilir. Bu da süreli yayınlardaki gibi gösterilir.Dipnotta:
Sönmez Kutlu, “Mürcie”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XXXII, İstanbul 2003, s. 43.
Kaynakçada:
Kutlu, Sönmez, “Mürcie”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XXXII, İstanbul 2003, s. 41-45.
Yayınlanmamış Bilimsel Tezler
Dipnotta:Yılmaz Irmak, Karacaoğlan’ın Şiirlerinde Anlam Sapmaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2005, s. 53.
Kaynakçada:
Irmak, Yılmaz, Karacaoğlan’ın Şiirlerinde Anlam Sapmaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2005, s. 53.
Arşiv Belgeleri, Zabıtlar ve Kanun Maddeleri
Bu tür atıflarda önce varsa arşivin adı, ardından arşiv belgesinin adı veya belgenin mahiyetini bildiren açıklamalar, belge tarihi, varsa dosya, sayfa numaraları ve diğer açıklamalar yazılır.Dipnotta:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Rusya Ahidname Defteri, 83/1, s. 229-231.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 25, 29.5.1926, s. 605-615.
Kaynakçada:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Rusya Ahidname Defteri, 83/1.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 25, 29.5.1926.
Gazete Makaleleri ve Haberleri
Gazete haberlerine veya makalelerine ait alıntıların kaynağı gösterilirken süreli yayınlarda izlenen yola uyulur. Makale/haber başlığından sonra gazetenin adı, (günü, ayı, yılı) yazılır sonra sayfa numarası belirtilir. Yazarsız haberlerde gazete adı başa alınır.Şamil Tayyar, “Başbakana Ne Oldu Böyle”, Star, 22 Nisan 2009, s. 3.
Akşam, “ABD’li Astronot Konuştu”, 22 Nisan 2009, s. 1.
Kutsal Kitaplar ve Klasik Eserler
Sırasıyla kutsal kitap adı, bölüm, bab veya sure, ayet numarası verilir.Eski Ahit, Çıkış, 14: 2.
Yeni Ahit, Markos, 11: 6.
Sure ve ayet numarasını yazarak kutsal kitabın adını belirtmeden de atıf yapılabilir:
Bakara, 2/12.
Nisa, 4/43.
Kitab-ı Mukaddes için uygulama şu şekilde de tercih edilebilir:
Matta, 5: 18.
Tesniye, 14: 6.
Kutsal kitapların farklı çevirileri olduğu için ilk dipnotta bunun kim tarafından çevrildiği, baskısı, yayın yeri, yayınevi ve yayın yılı da belirtilmelidir. Kutsal kitap çevirilerinin sonraki baskılarında gözden geçirme/düzeltme sıklıkla yapıldığı için baskı sayısına dikkat etmek gerekir.
Mustafa Öztürk, Kur’ân-ı Kerîm Meâli (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri), 3. Baskı, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2011.
Kütüb-i Sitte olarak bilinen hadis kitaplarından kaynak gösterilirken kitabın adı3 yazıldıktan sonra virgül konur, virgülden sonra Müsned’de cilt ve sayfa numarası, Müslim ve Muvatta’da kitap adı ve hadis numarası, diğerlerinde ise kitap adı ve bab numarası verilir (meselâ Müsned, IV, 289; Muvatta, “İlim”, 18; Buhârî, “İlim”, 12; Müslim, “Ticârât”, 45; Tirmizî, “Edeb”, 18).
Elektronik Kaynaklar
Süreli yayınlarda izlenen sıra takip edilir. Web sayfasının tam adresi (alıntı yapılan link tam olarak bulunmalıdır) ve erişim tarihi yazılır. Dipnotta ilk gösterimden sonra web adresini tekrar yazmaya gerek yoktur. Veri tabanından alıntı yapıldığında web adresi yerine veri tabanının adı yazılır. Yazarı belli olmayan elektronik kaynaklarda yazı/makale adı önce yazılır.Dipnotta:
Ed Mathews, “Short Term Efforts and Long Term Effects”, Journal of Applied Missiology, 1992, Vol. 3, No. 2, www.ovc.edu/missions/jam/shrtlong.html (22.04.2009), s. 2.
Wade Osburn, “Historical Dictionary of Ethics”, Booklist, 2009, Vol. 105, Issue 12, EBSCohost, (22.04.2009).
“Work, Walfare and Child Well-Being”, Families and Children, MDRC, 2010, www.mdrc.org, (27.05.2012).
Kaynakçada:
Mathews, Ed, “Short Term Efforts and Long Term Effects”, Journal of Applied Missiology, 1992, Vol. 3, No.: 2, http://www.ovc.edu/missions/jam/shrtlong.html, (22.04.2009).
Osburn, Wade, “Historical Dictionary of Ethics”, Booklist, 2009, Vol. 105, issue 12, EBSCohost, (22.04.2009).
“Work, Walfare and Child Well-Being”, Families and Children, MDRC, 2010, http://www.mdrc.org, (27.05.2012).
Dijital nesne tanımlayıcı (doi) numarası bulunan makalelerin kaynakçada gösterimi: https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2017.03.008
Raporlar
Binnaz Toprak, vd., Türkiye’de Farklı Olmak: Din ve Muhafazakârlık Ekseninde Ötekileştirilenler, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul 2008, s. 24.TCMB, Yıllık Rapor, 2001, http://www.tcmb.gov.tr (10 Eylül 2002), s. 5.
3 Kütüb-i Sitte özelinde “kitabın adı”ndan kasıt Muvatta, Müsned için eserin adı, diğer dört eser için yazar adıdır: Buhârî, Müslim, Tirmizî, Nesâî.
Broşürler
Kurum Adı, “Broşür Başlığı”, Baskı Sayısı [Broşür], tarih, sayfa.Dipnotta:
Türk Psikologlar Derneği, “Depremin Psikolojik Sonuçlarını Hafifletme”, 4. Baskı [Broşür], 1999, s. 4.
Kaynakçada:
Türk Psikologlar Derneği, “Depremin Psikolojik Sonuçlarını Hafifletme”, 4. Baskı [Broşür], 1999.
Sesli ve Görüntülü Kaynaklar
Yapıt adı veya katkısı ön plana çıkartılacak (yönetmen, senarist, oyuncu, yazar, besteci, vb. ) kişinin adı ve soyadı, katkısı bulunan diğer kuruluşlar, formatı (plak, VCD, DVD vb.) ve yayın bilgileri belirtilir.Dipnotta ve Kaynakçada:
Nuri Bilge Ceylan (Yön. ve Sen.), Uzak, Oyuncular: Muzaffer Özdemir, Mehmet Emin Toprak, Zuhal Gencer Erkaya vd. DVD, Artificial Eye Company, 2004.
Kişisel Görüşmeler ve Söyleşiler
Basılmış görüşmeler ve söyleşiler için kitap veya süreli yayınlardaki yöntem takip edilir. Basılmamış olanların künyesi aşağıdaki gibi yazılır.Vüs’at O. Bener, Kişisel Görüşme, 12 Aralık 2001.
Eric Richardson, Personal Interview, 13 March 2010.
Metin İçi Kaynak Gösterme (APA Sistemi)
Bu sistem, tez metni içinde kaynak metinlere atıf yapılırken yazar soyadı, yayın yılı ve sayfa numarasının ön plana çıkarılması esasına dayanır. Alıntılanan ifadeden sonra parantez içinde yazarın/yazarların soyadı, eserin tarihi ve sayfa numarası yazılır.
a) Belirli bir cümle, kavram ya da paragraf için “....................” (Eliade, 1993: 14)
b) Çalışmanın bütününden etkilenildiği ya da o çalışmanın genel yapısının eleştirildiği, değerlendirildiği, tartışıldığı vb., durumlar için................... (Eliade, 1993)
Eğer yukarıdaki örnekte, düşünceleri, yapıtları, çalışmaları değerlendirilen birden fazla araştırmacı var ise, bu durumda soyadı sırasına göre göndermede bulunulur; yazarların isimleri arasında noktalı virgül konur. .................... (Castells, 1983; Giddens, 1996; Habermas, 1996)
c) Yararlanılan kaynağın belirli bir bölümünün kullanıldığı ya da eserin bir bölümünden sonrasının tamamına göndermede bulunulduğu durumlar için .................... (Giddens, 1996: 13-24); ya da .................... (Giddens, 1996: 13 vd.)
APA sisteminde metin içinde eserle ilgili fazla açıklama verilmez bunlar kaynakçada belirtilir. Kaynakçada kitabın adı/makalenin başlığı/tezin adı/vb. italik ve ilk harften sonra (özel adlar dışında) bütünüyle küçük şekilde verilir.
Bir Kaynağa İlk Kez ve Sonra Yapılan Atıflar
APA sisteminde metin içinde bir kaynağa ilk kez atıf yapmakla sonraki atıflar arasında bir fark yoktur. Bunlar tez boyunca aynı tarzda yazılır.……(Eliade, 1993: 14).
…….(Walker and Allen, 2004: 56).
Tek Yazarlı veya Editörlü Kitap
Metin İçinde:……(Kennedy, 2010: 35).
……(Kalpaklı, 1999: 33).
Kaynakçada:
Kennedy, P. (2010). Twentieth-century theologians. London: I.B.Tairus.
Kalpaklı, M. (Ed.). (1999). Osmanlı divan şiiri üzerine metinler. İstanbul: YKY.
Aynı Yazarın Farklı Eserleri
Aynı yazarın farklı kitaplarına atıflarda yılı gösteren rakam bize eserlerin farklı olduğunu gösterir. Ancak bir yazarın aynı yıla ait birkaç eseri varsa eserlerin alfabetik sırasına göre yıldan sonra harf konur. Böylece eserlerin farklı olduğu metin içerisinde belirtilmiş olur. Kaynakçada her defasında yazarın soyadı ve adının baş harfi aynen yazılır. Bir yazara ait eserler kaynakçada sıralanırken önce tek yazarlı eserler, sonra editör eserleri en sonda da çok yazarlı eser şeklinde sıralanır.Metin İçinde:
……(Karabekir, 1951: 254)
……(Karabekir, 1988a: 134)
……(Karabekir, 1988b: 23)
Kaynakçada:
Karabekir, K. (1951). İstiklal harbimizin esasları. İstanbul: Sinan.
Karabekir, K. (1988a). İstiklal harbimiz. İstanbul: Merk.
Karabekir, K. (1988b). Paşalar kavgası. İstanbul: Emre.
Derleme Kitapta Bir Bölüm
Parantez içinde yazarın/yazarların soyadı, kitabın tarihi ve alıntı yapılan sayfa numarası yazılır. Kaynakçada ise, editör/derleyen bilgisi ile kitabın başlığı yazıldıktan sonra parantez içinde ilgili bölümün sayfa aralığı yazılır.Metin İçinde:
……(Kayış, 2006: 410) veya sadece (Kayış, 2006)
……(Dunn, 2007: 312) veya sadece (Dunn, 2007)
Kaynakçada:
Kayış, A. (2006). “Güvenirlilik analizi (reliability analysis)”. Ş. Kalaycı (ed.). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (s. 401-419). Ankara: Asil.
Dunn, J. (2007). “Siblings and socialization”. Joan E. Grusec & Paul D. Hastings (eds.). Handbook of socialization theory and research (s. 309-327). New York: The Guldford.
İki ve Üç Yazarlı veya Editörlü Kitap
Bu tür atıflarda yazarlar arasına Türkçede “ve”, İngilizcede ise “&” eklenir. Editör veya derleyen bilgisi tarihten önce yazılır.Metin İçinde:
……(Batuk ve Kuşcu, 2013: 132)
……. (Hill & Ralph, 1999: 32)
Kaynakçada:
Batuk, C. ve Kuşcu, E. (drl.). (2013). Rudolf Bultman: Mitoloji ve hermenötik sorunu. Ankara: Eskiyeni.
Hill, P. & Ralph, W. (eds.). (1999). Measures of religiosity. Birmingham: Religious Education Press.
Çok Yazarlı Kitaplar
İlk yazarın soyadından sonra “vd.”, İngilizce eserlerde ise “et al.” kısaltması eklenir.Metin içinde:
……(Eren vd., 1988)
Kaynakçada:
Eren, H., vd. (haz.). (1988). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Yazarı Belli Olmayan Kitaplar
Burada aynı şekilde parantez içerisinde yazar adı yerine eserin adı yazılır. Kaynakçada alfabetik sıralamada kaynak adı esas alınır. Varsa cilt ve baskı sayısı tarihten önce yazılır.Metin İçinde:
……(TBMM gizli celse zabıtları, Cilt 3, 1985)
…….(Merriam-Webster’s colfegiate dictionary, 10th ed., 1993)
Kaynakçada:
Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları (Cilt 3). (1985). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Merriam-Webster’s colfegiate dictionary (10th ed.). (1993). Springfield, MA: Merriam-Websiter.
Yazarı Kurum veya Kuruluş Olan Kitaplar
Yazar adı yerine kurum veya kuruluşun adı yazılır.Metin İçinde:
……(DTM, 1998: 25)
…….(TÜİK, 2007: 11)
Kaynakçada:
Avrupa Birliği ve Türkiye (1998). Ankara: Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM).
Bölgesel Göstergeler 2006. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK).
3.2.9. Çok Ciltli Kitaplar
Birden fazla ciltten oluşan eserlerde cilt sayısı kaynakçada eser adından sonra parantez içinde yazılır.
Metin İçinde:
……(Lekesiz, 1999: 30)
Kaynakçada:
Lekesiz, Ö. (1999). Yeni Türk edebiyatında öykü (5 Cilt). İstanbul: Kaknüs.
Çeviri Kitaplar
Çevirmen veya çevirmenlerin adı kaynakçada eser adından sonra yazılır. Çevirmenin kitabın tamamını mı yoksa bir kısmını mı çevirdiğine dikkat edilmelidir. Kitaptan bir bölüm çevrilmişse kitabın editörü de eklenir.Metin içinde:
……(Eagleton, 2011: 54)
……(Noth, 2001: 156)
Kaynakçada:
Eagleton, T. (2011). Edebiyat kuramı. Tuncay Birkan (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
Noth, M. (2001). The chronicler’s history. H. G. M. Williamson (trans.). David A. Clines & Philip R. Davies (eds.). Sheffield: Sheffield Academic Press.
Süreli Yayınlar
Süreli yayınlara atıflarda makale adı kaynakçada tırnak içinde yazılır. Ardından makalenin geçtiği süreli yayının adı ve diğer bilgiler eklenir. Derginin cilt numarası ve sayısı “C. 8, S. 2” şeklinde ya da “8/2” ve “8 (2)” şeklinde de yazılabilir.Metin İçinde:
……(Yılmaz, 2004: 108)
……(Mead, 1963: 186)
Kaynakçada:
Yılmaz, H. (2004). “AB’ye giriş sürecinde ortaöğretimde diğer dinlerin öğretimi ile ilgili öğrencilerin düşünceleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8 (2), 101-127.
Mead, M. (1963). “Socialization and enculturation”. Current Antropology. 4/2. 184-188.
Kongre ve Sempozyum Bildirileri
Yayınlanmış kongre ve sempozyum bildirilerinde “süreli yayın” veya “kitaptan bir bölüm” esası uygulanır. Yayınlanmamış bildirilerde ise aşağıdaki usul takip edilir:Metin İçinde:
……(Çepni, Bacanak ve Özsevenç, 2001)
Kaynakçada:
Çepni, S., Bacanak, A. ve Özsevenç T. (2001, Haziran). “Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumları ile fen branşlarındaki başarılarının ilişkisi”. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Ansiklopedi Maddeleri
……(Hatcher, 2006: 230) veya (Hatcher, 2006)……(Akün, 1992: 399) veya (Akün, 1992)
Kaynakçada:
Hatcher, A. (2006). Magazines, Encylopedia of religion. Daniel A. Stout (ed.). New York: Routledge.
Akün, Ö. F. (1992). Divan edebiyatı. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 9, 398-422). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Yayımlanmamış Bilimsel Tezler
Metin İçinde:……(Fearns, 2002: 65)
……(Irmak, 2005: 79)
Kaynakçada:
Fearns, M. (2002). A Socio-psychological profile of subject perceptions of A-level religious studies students. Unpublished Ph.D. thesis, University of Wales, Bangor.
Irmak, Y. (2005). Karacaoğlan’ın şiirlerinde anlam sapmaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Gazete Makaleleri ve Haberleri
Yazarsız gazete haberlerinin metin içinde gösteriminde, yazar yerine haber başlığı veya uygun kısaltması verilebilir.Metin İçinde:
……(Tayyar, 2009)
……(ABD’li Astronot Konuştu, 2009)
Kaynakçada:
Tayyar, Ş. (2009, 22 Nisan). Başbakana ne oldu böyle? Star.
ABD’li astronot konuştu. (2009, 22 Nisan). Akşam.
Kutsal Kitaplar ve Klasik Eserler
Kutsal kitap çevirilerinde, çevirilerin kimler tarafından yapıldığı belirtilmelidir.Metin İçinde:
……(Kur’an, 2: 154)
……(Matta, 1: 6)
Kaynakçada:
Öztürk, M. (2011). Kur’ân-ı Kerîm meâli (anlam ve yorum merkezli çeviri). 3. Baskı, İstanbul: Düşün.
Elektronik Kaynaklar
Metin İçinde:……(MEB, 2010: 225)
……(Thoma, 2005)
Kaynakçada:
MEB (2010). Karşılaştırmalı dinler tarihi öğretim programı. İmam hatip lisesi ve Anadolu imam hatip lisesi öğretim programı (s. 209-239) Erişim: 20 Ağustos 2013, http://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14
Thoma, N. (2005, August). Values education through feeling and doing. Social Education, 23 (2). Retrieved March 22, 2012, from http://www.valueseducation.edu.au/verve/_resource/ve_acsa_paper.pdf
Raporlar
Metin içinde:…….(TCMB, 2001: 5)
Kaynakçada:
TCMB (2001). Yıllık rapor. Erişim:10 Eylül 2002, http://www.tcmb.gov.tr.
3.2.19. Sesli ve Görüntülü Kaynaklar
Metin İçinde:
…….(Ceylan, 2010)
Kaynakçada:
Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2010). Bir zamanlar Anadolu’da [Film]. İstanbul: NBC.
Kişisel Görüşmeler ve Söyleşiler
Kişisel görüşmeler, metinde belirtilmesine karşın kaynakçada yer almaz. Ancak basılmış söyleşilere yapılan atıflarda yayınlandığı yerin özelliğine göre (süreli-süresiz yayın) kurallar uygulanır.Basım/Yayın Bilgisi Eksik Kaynaklar
Baskı ve yayım bilgilerinden herhangi biri eksik eserlerde söz konusu eksiklik kısaltmalarla belirtilir.Herhangi bir yayım tarihi yazılmamasına rağmen iç kapakta copyright tarihi (© sembolünden sonra verilen tarih) varsa tarih yayım/basım tarihi olarak yazılır.
