HEMŞİRELİK YL

Güncel hemşirelik fazla mesai hesaplama robotu link
Ana Sayfa
acil

SOLUNUM SİSTEMİ ACİL DURUMLARINDA GÜNCEL HEMŞİRELİK BAKIM

Solunum yetmezliği, KOAH alevlenmesi, dispne ve hipoksemi durumlarında 2025 güncel kılavuzlara uygun hemşirelik yaklaşımları.

Solunum Sistemi Hastalıklarında Acil Bakım


solunum acilleri




🌬️ SOLUNUM SİSTEMİ ACİL DURUMLARINDA GÜNCEL HEMŞİRELİK BAKIMI (2025)

Giriş

Solunum sistemi hastalıkları ve acil durumları, hemşirelik pratiğinde hızlı ve doğru müdahale gerektiren kritik konuların başında gelir. Bu kapsamlı rehber, Acil Servise başvuran hastalardaki yaygın solunum semptomlarından, Hipoksemi/Hiperkapni patofizyolojisine, KOAH ve Astım gibi kronik hastalıkların acil yönetiminden, enfeksiyöz durumlara (Pnömoni, Tüberküloz) kadar güncel hemşirelik yaklaşımlarını 2025 yılına uygun kılavuzlar ışığında detaylandırmaktadır.


🚨 BÖLÜM 1: Acil Servise Gelen Hastada Solunum Semptomları ve Değerlendirme

Acil Servise gelen hastaların yaygın solunum semptomları; Nefes darlığı, Hırıltı (Wheezing), Öksürük, Hıçkırık ve Siyanozdur.

Dispne ve Varyasyonları

Dispne, soluk alamama ya da yeterince hava alamama olarak ifade edilen zorlu, yorucu ve hoş olmayan subjektif histir. Acil Serviste görülen dispne vakalarının üçte ikisi ($\text{2/3}$) kardiyak veya pulmoner hastalık kökenlidir.

  • Takipne: Dakika solunum sayısının artmasıdır ($\text{NS} = 12-24/\text{dk}$).

  • Ortopne: Yatar pozisyonda oluşan dispnedir (Genellikle kalp yetmezliği).

  • Paroksismal Nokturnal Dispne (PND): Hastayı uykudan uyandıran ortopnedir.

  • Trepopne: Yalnızca tek tarafa yatma ile oluşan dispnedir (Tek taraflı diyafragma paralizisi, Ball-valve havayolu tıkanıklığı sonrası görülebilir).

Dispne Nedenleri

Dispnenin nedenleri arasında en yaygın olanlar Obstrüktif hava yolu hastalığı (Astım, KOAH), Kalp yetmezliği/Kardiyojenik Pulmoner Ödem ve Pnömonidir.

Hızlı Yaşamı Tehdit Eden Nedenler: Üst hava yolu obstrüksiyonu (yabancı cisim, anjiyoödem), Tansiyon Pnömotoraks, Pulmoner Emboli ve Nöromusküler güçsüzlükler (Miyasteni Gravis, Guillain-Barré Sendromu) yer alır.

🧪 BÖLÜM 2: Hipoksemi ve Hiperkapni Patofizyolojisi

Hipoksemi

Hipoksi, dokulara oksijen sunumunda yetersizliktir; Hipoksemi ise arteriyel oksijen basıncındaki düşüklüğü ifade eder ($\text{PaO}_2 < 60 \text{ mmHg}$).

Patofizyoloji Mekanizmaları:

  1. Hipoventilasyon: Azalmış ventilasyon, alveollerdeki $\text{CO}_2$ miktarını artırır ve oksijenin yerini kaplar.

  2. Sağdan Sola Şant: Kanın ventile olan akciğerlere uğramadan sistemik arterlere geçmesi (örn. Atelektazi). Oksijen tedavisine rağmen $\text{PaO}_2$ artmaz.

  3. Ventilasyon-Perfüzyon Uygunsuzluğu (V/Q): En yaygın sebep; pulmoner emboli, Pnömoni veya Astım gibi durumlar. Oksijen desteğiyle düzelir.

  4. Difüzyon Bozukluğu: Alveoller ve kan arasındaki gaz değişiminde bozulma.

Hiperkapni

Alveolar hipoventilasyon sonucu $\text{PaCO}_2 > 45 \text{ mmHg}$ olması durumudur.

Klinik Özellikler: Akut Hiperkapni, $\text{PaCO}_2$'deki her $\text{10 mmHg}$'lık artış için Bikarbonat ($\text{HCO}_3-$)'ta yaklaşık $\text{1 mEq/L}$ artışla ilişkilidir. Kronik Hiperkapnide ise $\text{HCO}_3-$'ta $\text{3.5 mEq/L}$ artış görülür.

Hiperkapni Nedenleri: Baskılanmış merkezi solunum (Opioidler), Göğüs kafesi anomalileri (Kifoskolyoz), Nöromusküler bozukluklar ve KOAH gibi Artmış ölü boşlukla alakalı intrinsik akciğer hastalıkları.

🚨 BÖLÜM 3: Dispne Acil Hemşirelik Bakımı

Ciddi dispne durumunda ana hedef hastanın hava yolunun korunmasıdır.

  • Monitörizasyon ve Kayıt: Hastanın monitörize edilmesi ve Vital Bulguların kaydedilmesi.

  • Damar Yolu: Damar yolu açılması ve gerekli laboratuvar tetkikleri (Hemogram, Biyokimya, Arter Kan Gazı) için kan alınması.

  • Pozisyon ve $\text{O}_2$ Tedavisi: Hastanın kolay ventilasyon yapacağı pozisyonun verilmesi ve $\text{PaO}_2 > 60 \text{ mmHg}$ veya $\text{SaO}_2 \ge 92\%$ olacak şekilde Oksijen Tedavisine başlanması.

  • Hava Yolu Güvenliği: Non-invaziv, invaziv veya alternatif hava yolu ekipmanlarının kontrolü ve hazırlanması.

  • Gerektiğinde Hazırlıklar: EKG çekilmesi, olası Entübasyon için medikasyon ve Ventilasyon cihazının kontrolü.

  • İletişim: Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi ve durumuyla ilgili yakınlarına bilgi verilmesi.

💊 BÖLÜM 4: Güncel Hastalık Yönetimi (Astım, KOAH)

Akut Astım Atak Yönetimi

Astım, kronik havayolu inflamasyonu ile karakterize, değişken ekspiratuar havayolu limitasyonu gösteren heterojen bir hastalıktır.

  • Acil Servis Hedefleri: $\text{O}_2$ saturasyonunun çocuklarda $< \%92$, erişkinlerde ise $< \%90$ olması agresif tedavi gerektirir.

  • Farmakolojik Tedavi: Atak tedavisinde Kısa Etkili Beta Agonistler (KEBA) esastır. Sistemik Kortikosteroidler atağın çözülme hızını artırır ve relapsı önler; hastanede ilk 1 saat içinde PO (oral) yolun IV yol kadar etkili olduğu kabul edilerek uygulanmalıdır. (Örn. 5 gün boyunca $50 \text{ mg}$ Prednisolon).

  • Kullanılmaması Gerekenler: IV Aminofilin/Teofilin ve sedasyon atak yönetiminde rutin olarak önerilmemektedir. 2025 kılavuzları, akut astıma bağlı solunum yetmezliğinde NIV kullanımına dair hala güçlü bir öneri sunamamaktadır.

KOAH Alevlenme Yönetimi

KOAH, geri dönüşümlü olmayan ve ilerleyici hava akımı kısıtlanması ile karakterizedir. Alevlenme; semptomların kötüleşmesi ve normal tedavide değişim ihtiyacı olarak tanımlanır.

  • Oksijen Tedavisi: $\text{PaO}_2 \ge 60 \text{ mmHg}$ veya $\text{SaO}_2 > \%90-92$ hedeflenmelidir.

  • İnhaler ve Kortikosteroid: Bronkodilatörler (kombinasyon tedavileri) ve kısa süreli (genellikle 5 gün) oral/parenteral sistemik kortikosteroidler kullanılmalıdır. 2017 GOLD ve ERS/ATS kılavuzlarının güncel verileri, oral steroidlerin ayaktan tedavide etkinliğini teyit etmektedir.

  • Antibiyotik: Balgam miktarı ve pürülansı artmışsa ve/veya ateş varsa ampirik antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.

Non-İnvaziv Ventilasyon (NIV) Kullanımı

  • Endikasyon: KOAH alevlenmesine bağlı akut hiperkapnik solunum yetmezliği olan hastalarda (pH $7.25-7.35$ aralığı en güçlü kanıt alanı) endotrakeal entübasyonu ve mortaliteyi azalttığı için NIV kullanımı şiddetle önerilmektedir.

  • Kontrendikasyon: Asidozu olmayan KOAH alevlenmelerinde NIV kullanımı önerilmemektedir.

🦠 BÖLÜM 5: Enfeksiyöz ve Diğer Durumlar

Pnömoni

Pnömoni, akciğerin alveoler bölümlerindeki enfeksiyondur.

  • Tedavi: Antibiyotiğe ampirik olarak, ilk 4 saat içinde başlanması mortaliteyi azaltır. Ampirik ilaç seçimi, hastanın çevresel kaynağına (Toplumda Gelişen Pnömoni, Sağlık Bakımıyla İlişkili Pnömoni) ve risk faktörlerine göre yapılmalıdır.

  • Taburculuk Kriterleri: Ateş, nabız, solunum sayısı, kan basıncı ve $\text{SaO}_2$ değerlerinin stabilize olması ve oral alımın başlaması beklenir. Tedavi süresi etkene bağlı olarak $5$ günden $3$ haftaya kadar değişebilir.

Tüberküloz (TBC)

TBC tanısı şüphesi veya kesin tanısı olan hastalar için Acil Servis, tanı koymak için uygun yer değildir.

  • Önlem: Bulaştırıcı olduğu düşünülen hastalar için izolasyon önlemleri (maske takmak, tek kişilik odaya almak) derhal alınmalıdır.

  • Yaklaşım: Gerekli izolasyon önlemleri alındıktan sonra, acil durumları tedavi edilmeli ve yatış gerekiyorsa ilgili kliniğe yönlendirilmelidir.

Wheezing, Öksürük ve Hıçkırık

  • Wheezing Tedavisi: Altta yatan sebebe göre $\beta_2$ agonist aerosolleri ve antikolinerjiklerle yapılır.

  • Öksürük: Koruyucu bir reflekstir. Belirgin balgam üretimi olan Prodüktif öksürükte öksürük kesicilerden kesinlikle kaçınılmalıdır.

  • Hıçkırık (Singultus): Dirençli hıçkırık, genellikle vagus veya frenik sinir dallarında hasar/irritasyon sonucu görülür. Tedavide Klorpromazin gibi ilaçlar kullanılabilir.